جهان اسلام از منظر سیاسی

کتاب "جهان اسلام از منظرهای سیاسی مختلف" نوشته آصف حسین و ترجمه احمد موثقی در 269 صفحه و شمارگان هزار جلد توسط انتشارات اندیشه سازان نور روانه بازار نشر شد.

مبحث جهان اسلام از منظرهای مختلف سیاسی جزو مطالعات بنیادینی است که دکتر آصف حسین، نویسنده شهر پاکستانی مقیم انگلیس در سال 1984 میلادی به تحریر درآمده است. دکتر آصف حسین اکنون استاد دانشگاه لیسستر در مرکز تاریخ و ادیان است و مطالعات گسترده ای در مورد تحولات آتی جهان اسلام انجام داده است.

کتاب در 5 فصل با عناوین " چشم اندازهای مربوط به نوسازی"، "چشم انداز مربوط به رهبری طبقاتی"، "چشم اندازیهای مربوط به رهبری نخبگان"؛" چشم اندازهای ایدئولوژیک"،"چشم اندازهای اسلامی" تدوین شده است.

کتاب فوق کشورهای اسلامی را از نظر نوع تغییرات سیاسی و نیروها و عوامل موثر در تغییرات اعم از ایدئولوژیها، گروهها و طبقات مختل و نوع و ماهیت دولت، مورد بررسی و تحلیل قرار می دهد، نویسنده از منظر تئوریهای کلاسیک در حوزه علوم سیاسی، کشورهای اسلامی را به تناسب شرایط و مقتضیات با تاکید بر نقش رهبران و نخبگان سیاسی، احزاب، ارتش و نظامیان، طبقه متوسط مورد تحلیل قرار داده است.

در فصل نخست کتاب که به چشم اندازهای مربوط به نوسازی اختصاص دارد مولف به بررسی مورد ترکیه به عنوان کشوری توسعه یافته و نوسازی شده در جهان اسلام می پردازد که فرازی از این مطلب بدین قرار است: نوسازی ترکیه نه توسط بیگانگان بلکه به وسیله گروههای بومی صورت گرفت، در واقع ساختار اجتماعی ترکیه به سه گروه یا طبقه تقسیم شده بود: طبقه تحصیل کرده شهری، طبقه پایین روستایی و طبقه پایین شهری، اما آنهایی که نظام سیاسی را کنترل می کردند و در اختیار داشتند، از طبقه تحصیل کرده شهری بودند و از سطح بالایی از آزادی اجتماعی برخوردار بودند که میان آنان ، نظامیان و بوروکراتها و اعضای پارلمان یک سنت مداوم عثمانی در جریان بود و یک پیوستگی وجود داشت که همین باعث توسعه ترکیه شد.

مولف تجربه نوسازی و توسعه را در عربستان سعودی چنین توصیف کرده است: انتظار می رفت طبقه متوسط جدیدی بعد از جنگ جهانی دوم در عربستان ایجاد شود. این پادشاهی قبل از جنگ جهانی دوم فقیر بود و منبع عمده درآمدش زائران خانه خدا بودند. این کشور به دلیل وفاداریهای شخصی به شاه عبدالعزیزالسعود پابرجا مانده بود که طبقات رهبری کننده آن عبارت بودند از " شاهزادگان،شیوخ قبائل، علما و تجار" اما کشف نفت باعث افزایش درآمدهای کشور و ایجاد طبقه متوسط شد و به سرعت فن سالاران در جامعه سعودی اوج گرفتند.

آصف حسین شکست نوسازی سیاسی و فرایند دموکراسی در اکثر کشورهای عربی را چنین توضیح می دهد که "وجود تداوم یافته سلطه خارجی، انحصار قدرت به وسیله یک طبقه ممتاز، کنار گذاشتن نسل جوانتر از مسئولیت سیاسی" از این رو ایدئولوژی انقلابی که در طول دوره پس از جنگ در جهان عرب ظهور کرد واکنشی قوی نسبت به سلطه استعماری بود.

در فصل چهارم کتاب، نویسنده به تحلیل موردی کشورهای اسلامی از منظر سیاسی، نوسازی سیاسی و فرایند دموکراسی پرداخته است. مثلا در بخش مربوط به مالزی، اهداف و اصول عالیه این کشور را چنین فهرست بندی کرده است: اعتقاد به خدا، وفاداری به شاه و کشور، حمایت از قانون اساسی، حکومت قانون، اخلاق و رفتار نیکو" از منظر نویسنده کتاب، این التزام سنتی به قوانین و عرفهای اجتماعی عامل مهمی در ترقی و پیشرفت کشور مالزی در دهه های بعد از جنگ جهانی دوم شد.