جنبش مشروطه چه تأثیری بر نقش اجتماعی زنان ایران گذاشت؟

به گزارش پاتوق کتاب فردا به نقل از خبرگزاری تسنیم، جنبش مشروطه یا انقلاب مشروطه مجموعه کوشش ها و رویداد هایی است که به امضا کردن فرمان مشروطه توسط مظفرالدین شاه قاجار در 14 مرداد 1285 انجامید و تا دوره محمدعلی شاه قاجار برای تبدیل حکومت استبدادی به حکومت مشروطه ادامه یافت و منجر به تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب نخستین قانون اساسی کشور ایران شد.

از اوایل پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار ناخشنودی مردم از ستم وابستگان حکومت رو به افزایش بود. تأسیس دارالفنون و آشنایی تدریجی ایرانیان با تغییرات و تحولات جهانی، اندیشه تغییر و لزوم حکومت قانون و پایان حکومت استبدادی را نیرو بخشید.

نوشته های روشنفکرانی چون زین العابدین مراغه ای و سیدجمال الدین اسدآبادی و دیگران زمینه های مشروطه خواهی را فراهم آورد. سخنرانی های سید جمال واعظ و ملک المتکلمین توده مردم مذهبی را با اندیشه آزادی و مشروطه آشنا می کرد و نشریانی چون حبل المتین و حکمت و کمی بعد ملا نصرالدین که همگی در خارج منتشر می شدند نیز در گسترش آزادی خواهی و مخالفت با استبداد نقش مهمی داشتند. هرچند قیام مشروطه نتوانست به نتیجه برسد، اما تأثیرات بسیاری در سطوح مختلف جامعه به ویژه زنان داشت. زنان که پیش از این نقش پررنگی در اجتماع نداشتند و نقش آنها در خانه تعریف می شد، پس از جنبش ایفاگر نقش های اجتماعی بیشتری شدند. راه اندازی مدارس و انجمن های مختلف ویژه زنان در این ایام از جمله تغییراتی است که می توان آن را ثمره جنبش مشروطه دانست. در مجموع می توان گفت پس از مشروطه نقش بیرونی زنان پررنگ تر شد؛ به طوری که برخی منابع تاریخی مدعی اند زنان برای به ثمر رسیدن خواسته های مردم گاه دست به مبارزات مسلحانه نیز زده اند؛ هرچند بسیاری از حقوق آنها در قانون اساسی مشروطه نادیده گرفته شد.

انتشارات روشنگران همزمان با سالروز این قیام اقدام به انتشار چند عنوان کتاب کرده که از جمله آنها «مشروطه، زنان و تغییرات اجتماعی»، نوشته علی باغدار دلگشا است. این اثر تلاش دارد تا به بررسی تأثیر مشروطه بر جایگاه اجتماعی زنان بپردازد؛ از حضور آنها در جامعه گرفته و حضور آنها در ایفای نقش های اجتماعی گرفته تا تأثیراتی که این قیام بر ادبیات پیرامون زنان گذاشته است. به اعتقاد این نویسنده؛ زنان که پیش از این با القاب فردوست خوانده می شدند، پس از جنبش و با تغییرات ایجاد شده جایگاه بهتری یافتند.

در معرفی این اثر آمده است: دوره مشروطه (1285 ش/1906م) را یکی از مهمترین ادوار تجددگرایی در جامعه ایران می توان دانست؛ دوره ای که جامعه سنتی ایران برای نخستین بار خواهان تغییر اجتماعی شد.

توجه به مسئله زن و پس از آن مطالبات زنان در این دوره را یکی از اصلی ترین مسائلی می توان دانست که به دلیل وجود ساختارهای سنتی و مردمدار در جامعه ایران ابتدا توسط مردان مدافع حقوق زنان و پس از آن توسط زنان، مورد طرح و تحلیل قرار گرفت.

نتیجه ابتدایی این تغییرات اجتماعی برای زنان آن بود که به عنوان نیمه دیگر جامعه شناخته شدند، در تغییرات زبانی، به جای الفاظی چون ضعیفه و مخدرات از واژگانی چون زنان و بانوان برای معرفی آنها استفاده شد، اجازه حق تحصیل و تأسیس مدارس دخترانه را پیدا کردند و با انتشار مطبوعات منتشر شده توسط خود زنان از 1289 شمسی به بعد به طرح گسترده مطالبات حقوقی خود پرداختند؛ مطالباتی که برخی از آنها به نتیجه رسید و برخی دیگر نیز همچنان در جدال سنت و تجدد بی پاسخ مانده است.

«مشروطه، زنان و تغییرات اجتماعی» در قطع رقعی در 327 صفحه و به قیمت 30 هزار تومان روانه بازار نشر شده است.