loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

ادبیات جنایی بومی

انتشارات مرتبط : شهرستان ادب

نویسندگان مرتبط : سجاد خالقی

سجاد خالقی در «روز داوری» تلاش کرده برای ادبیات جنایی یک فضا و مدل بومی پیدا کند تا از طریق آن اثری بیافریند که هر مخاطبی از هر جای جهان که آن را می خواند دریابد که با اثری با هویت روبرو است.

دوشنبه 22 مرداد 1397

به گزارش پاتوق کتاب فردا به نقل از خبرگزاری فارس، امبرتو اکو، در یکی از مقالات خود در نقل قولی از هوسرل درباره گذشته این گونه می گوید: «گذشته من، نه تنها مرا چنان که هستم، بلکه آینده من را نیز می سازد. با این حال آینده به نوبه خود موجب «رهایی» گذشته است...استقرار من در زمان آزادی من است...استقرار من در زمان آزادی من است و این واقعیت که شدن من به وجودم عینیت می بخشد نیز به آزادی ­ام وابسته است. اما نکته ای که هوسرل و به تبع آن اکو از آن غفلت کرده اند بحث آگاهی است. انسانی که آگاه نباشد و گذشته خود را نشناسد به آینده نیز به معنای تام و تمام آن دست نخواهد یافت و در جبری تاریخی فقط و فقط در غفلت به سر می برد.»

ماجرای رمان «روز داوری» نیز چنین است. شخصیت اصلی رمان سجاد خالقی گرچه از حیث ویژگی های فردی ممتاز است اما چون او نسبت به گذشته خود غافل است، دائم سعی می کند با درگیر کردن خود در روزمرگی­ ها و کارهای اداره شهربانی آن ها را به یاد نیاورد، به علت همان جبر تاریخی خود خواسته.

به علت همین زیرمتن مهم، رمان «روز داوری» از رمانی جنایی پا را فراتر می گذارد و عمق پیدا می کند. علت مهم بودن این زیر متن آن است که عموماً ادبیات ژانری را فاقد زیر متن می دانیم. ادبیات ژانری را - که در اینجا با نوع جنایی و کارآگاهی آن مواجه هستیم- در چشم اکثر منتقدین فارسی زبان ادبیات داستانی، صرفاً آثاری سرگرم کننده می دانیم که کارکردی جز غافل کردن مخاطب از زندگی روزمره ندارند. اما در واقعیت این گونه نیست. وقتی قبول کنیم فرم و محتوا در یکدیگر درهم تنیده شده ­اند و فرم است که محتوا را می سازد هر اثری با توجه به ویژگی های ساختاری خود محتوای مخصوص به خود را نیز دارد.

ماجرای سرگرد شهربانی «روز داوری» نیز از این قاعده پیروی می کند و نمونه خوبی است که می توان با یک قصه گویی خوب، محتوایی ارزشمند را نیز به همراه خود داشته باشد. محتوایی که شعارزده نیست و حرف هایش را گل درشت نمی زند و تمام تلاشش را می کند با استفاده از مفاهیم و فرم های داستان گویی حرفش را به مخاطب برساند و در نهایت نیز نتیجه گیری را به عهده او بگذارد چرا که در عصری زندگی می کنیم که به شدت دموکراتیزه است و نمی توان حرف ها را به مخاطب حقنه کرد. بلکه باید او را واداشت تا در متن شرکت کند و با همراهی او آن را بسازد.

سجاد خالقی تلاش زیادی برای باورپذیر کردن جهان داستانی خود کرده­ است. تمام خرده جزئیات تاریخی را با دقت فراوان کنار هم گذاشته است تا بتواند کلیتی تاریخی از گذشته ای نه چندان دور پیش چشم مخاطب بگذارد تا ذهنیت حساس و بهانه گیر مخاطب اذیت نشود و گزک به دست او ندهد. وسایل نقلیه، آداب و سنن، سبک های مختلف زندگی، لهجه ها و گونه های مختلف زبانی، همه و همه در خدمت داستان هستند نه به عنوان دستاوردی پژوهشی و تحقیقی که نویسنده آن را همچون مدال افتخار بر سینه کتاب خود بزند تا از طریق آن خواننده را منکوب و مقهور خود کند.

خالقی همچون اثر قبلی­ اش، «ظلمت سفید»، نسبت به مسئله زبان نیز حساسیت های خاصی به خرج داده است. از یک سو تکیه اصلی ­اش را روی قصه گذاشته و خواننده را با بازی های زبانی و درگیری های توصیفی خسته نکرده است و با زبانی ساده و سرراست ذهن او را معطوف به اصل ماجرا کرده است و از سوی دیگر برای باورپذیری داستانش، به فراخور شرایط و شخصیت ها، برای آنها لهجه و گونه های مختلف زبانی در نظر گرفته است. در این زمینه اگر سختگیرانه هم نگاه کنیم باز هم تلاش نویسنده ستودنی و ارزشمند است.

البته این موارد نباید باعث شود با عینک خوش بینی صرف «روز داوری» را داوری کنیم. من مسئله و مشکل اصلی کتاب را نوعی از روان رنجوری دینی می دانم.در «روز داوری» از عشق خبری نیست. عشق که در اینجا منظورم همان رابطه بین یک زن و یک مرد است اگر نگوییم بزرگترین دغدغه بشری که از سه دغدغه مهم بشری است در «روز داوری» جایگاهی ندارد. اگر هم جایی پیدا می کند خودش به زور وارد داستان شده است نه اینکه نویسنده بخواهد عامدانه و از روی تفکر قبلی آن را وارد داستان کرده باشد.

عشق را از هر زاویه ای که نگاه کنیم نمی توانیم خارج از داستان بگذاریم. چرا که بدون عشق، در بهترین حالت یعنی یک زندگی ماشینی.

با این وجود نباید از دغدغه اصلی نویسنده غافل شد. دغدغه ای که در همان ابتدا به صورت سربسته و مختصر به آن اشاره کردم. مسئله گذشته و روزگار پهلوی. اگر بخواهیم برای دوران پهلوی دو مشخصه مهم را در نظر بگیریم، نسیان و جهل هستند. آرش نیز که همان سرگرد شهربانی است تا زمانی که در پارادایم فکری پهلوی زیست می کند - اگرچه او این پارادایم فکری را عامدانه انتخاب نکرده است - هم دچار نسیان است و هم جهل. دچار نسیان است چون گذشته درخشان خود را به عنوان نماد حمایت مظلوم دربرابر ظالم فراموش کرده است و جاهل است چون با وجود آن که شخصیتی اثرگذار است اما رفتارهایش آگاهانه نیست. اما به محض آن که در گروه ­های آلترناتیو جامعه بُر می خورد هم نسبت به گذشته اش حساس می شود و هم نسبت به آینده اش نگران. از همین جاست که برخورد او با نیروهای مبارز انقلابی رنگ و بوی دیگری می گیرد و باعث می شود نه تنها یک گام که کیلومترها به جلو حرکت کند.

از این منظر می توان این نکته را هم اضافه کرد که سجاد خالقی تلاش کرده است برای ادبیات جنایی یک فضا و مدل بومی پیدا کند تا از طریق آن اثری بیافریند که هر مخاطبی از هر جای جهان که آن را می خواند دریابد که با اثری با هویت روبرو است.

سعی فراوان کردم که در این یادداشت سخنی از داستان گویی «روز داوری» به میان نیاورم. چرا که برای نشان دادن نکات مهم این کتاب، نیاز چندانی به داستان گویی کتاب نیست زیرا می خواستم نشان دهم ادبیات ژانری هرقدر هم که با برچسب سرگرم کنندگی تخریبش کنیم باز هم ارزشمند است و باید به آن توجه کرد. اما نویسنده کتاب به خوبی توانسته است ویژگی های فرمی یک رمان جنایی را در کارش بیاورد. وقتی هنوز به یک سوم ابتدایی رمان نرسیده ایم با خود فکر می ­کنیم مسئله اصلی حل شده است و همه چیز تمام. اما در واقع از آنجاست که اصل داستان تازه آغاز می شود. غافلگیری ها و چرخش ها و پیچش های با یک ریتم و ضرباهنگ داستانی ترکیب شده اند و باعث می شود تا کتاب تمام نشده است آن را زمین نگذاریم.

رمان روز داوری توسط سجاد خالقی نوشته شده و شهرستان ادب آن را در ۳۶۴ صفحه به چاپ رسانده است.

کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
اخبار مرتبط
محصولات مرتبط