«دیوان صیدی تهرانی» با مقدمه محمد قهرمان

به گزارش پاتوق کتاب فردا به نقل از پایگاه خبری سوره مهر، این کتاب شامل مقدمه ای از مرحوم محمد قهرمان و هفت بخش می شود که شرح حال شاعر، قصاید، مثنویات، قطعات، غزلیات، رباعی، مطالع و متفرقات و تعلیقات از بخش های این کتاب هستند.

در ابتدای کتاب مقدمه آمده است که شامل توضیحاتی پیرامون انتشار کتاب است. در مقدمه استاد قهرمان درباره به دست آوردن نسخ این کتاب آورده است: «من مطلع شدم نسخ مختصری از دیوان صیدی تهرانی در تصرف دوست عزیزم آقای محمد عظیمی است. ایشان از مدتی قبل قصد داشتند بر اساس نسخة خود و با اتکا به دو نسخه ناقص و مختصرِ کتابخانه آستان قدس رضوی به چاپ دیوان شاعر بپردازند. اما وقتی که مشخصات نسخه های بهتر و مفصل تر را که در اختیارم بود به اطلاع ایشان رساندم، مرا به کار تشویق کردند و نسخه خود را با گشاده دستی در اختیارم گذاشتند. تشکر از مراحم این دوست مهربان بر بنده فرض است.

از «دیوان صیدی» سه نسخه در کتابخانه دیوان هند (ایندیا آفیس) مضبوط است که میکروفیلم آن ها چند سال پیش برای کتابخانه دانشکده ادبیات مشهد تهیه شده است. میکروفیلم نسخه قدیم تر و صحیح تر را به صورت عکس درآوردم و ده روزه استنساخ کردم. سپس به مقابله پرداختم و به یاری خدا کار را در یک ماه به پایان بردم.

مطالعه تواریخ و تذکره ها برای تهیه شرح حال شاعر یا پی بردن به موقعیت بعضی از اماکن و نظایر آن و نیز مراجعه به کتاب های لغت هم چند ماهی وقت گرفت. به هر حال، دیوان حاضر فراهم آمد که 2700 بیت شعر دارد. از استاد گلچین معانی سپاسگزارم که از راهنمایی های لازم دریغ نفرموده اند.»
بعد از مقدمه به مشخصات نسخه ها پرداخته می شود: نسخه اول مشتمل است بردوازده قصیده با ترتیب الفبایی، دو مثنوی کوتاه در توصیف کشمیر و باغ صاحب آباد و سه قطعة کوتاه، سپس غزلیات است که تعداد آن ها به 290 می رسد. نسخه دوم :قصاید در این نسخه ترتیب تاریخی دارد، یعنی ابتدا قصایدی که شاعر در ایران ساخته و سپس قصیده های سروده شده در هند آمده است.

نویسنده به تفضیل به شرح تمام نسخه های موجود در دیوان تهرانی می پردازد . پس ازتوضیح مشخصات نسخه ها به شرح حال شاعر پرداخته می شود و خلاصه ای از زندگی او آورده شده است صیدی تهرانی از شعرای قرن یازدهم هجری بوده است .

و در ادامه کتاب به قصاید، مثنویّات ،قطعات ،غزلیّات ،رباعی در دیوان صیدی تهرانی پرداخته می شود.
غزلی از کتاب:

محفلی خواهم که آنجا وصلِ خوبان رو دهد
گوشة ابرو جواب گوشة ابرو دهد
از ضعیفی گشته ام پنهان ز چشم روزگار
آفتابی کو، که چون ماه نوم پهلو دهد؟
جلوة سرو قدت گلزار را رنگین کند
سایة دست تو چون خورشید، گل را بو دهد
بی قراری حسن را سرکش کند، آسوده باش
کز صبا گل رو بگرداند، به شبنم رو دهد
این غزل «صیدی» کمان دعویِ طبع من است
بازوی فکر حریفان را خدا نیرو دهد!

برای معرفی بیشتر گردآورنده بخش هایی از زندگی و آثار او در ادامه آورده شده است: مرحوم محمد قهرمان در سال ۱۳۰۸ در تربت حیدریه متولد شد. وی در پنج سالگی مادرش و در سیزده سالگی پدرش را از دست داد و پس از آن خواهر بزرگش سرپرستی او را به عهده گرفت.
در سال پنجم دبیرستان در مشهد با زنده یاد مهدی اخوان ثالث هم کلاس شد و این دوستی ادامه یافت. سال ششم ادبی را در دبیرستان البرز تهران به پایان رساند و سپس در دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران در رشتۀ قضایی ادامه تحصیل داد، امّا هرگز دنبال کار حقوقی نرفت و فقط به شعر پرداخت.
استاد قهرمان صاحب تألیفات ارزنده ای از جمله چند مجموعه شعر است. در کارنامه او همچنین تصحیح و چاپ چند دیوان از شاعران مختلف به چشم می خورد. تصحیح دیوان صائب تبریزی (شش جلد)، تصحیح دیوان صیدی تهرانی، تصحیح مجموعه آثار ابوطالب کلیم همدانی، تصحیح دیوان حاج محمد جان قدسی مشهدی، برگزیدۀ اشعار صائب و دیگر شعرای معروف سبک هندی، صیّادان معنی (برگزیدۀ اشعار سخن سرایان سبک هندی)، حاصل عمر (مجموعۀ شعر) و به یاد عزیز گذشته (ده نامه از مهدی اخوان ثالث به محمّد قهرمان) از جمله آثار او است.

مقام معظّم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای به مناسبت درگذشت این شاعر گرانقدر پیام تسلیتی به شرح زیر مرقوم داشتند که نشان دهنده جایگاه رفیع ایشان در شعر فارس معاصر است: «بسم الله الرّحمن الرّحیم ، با دریغ و افسوس، خبر درگذشت شاعر بزرگ خراسان آقای محمّد قهرمان را دریافت کردم. خاموش شدن این چشمه ی فیاض شعر فاخر و غزل پرنکته و آراسته، هر آشنای شعر و ادب معاصر را دچار تأسف و اندوه می سازد و آشنایان شعر ممتاز او و خود آن شخصیت متین و باوفا و آن ذهن مواج و ژرف بین و مضمون یاب را بسی بیشتر.

قهرمان بی شک یکی از چهره های ماندگار و برجسته ی شعر و ادب فارسی، و غزل او یادآور شاعران بزرگ سبک هندی است. این جانب درگذشت این دوست دیرین و باصفا را به جامعه ی ادبی کشور و به ادیبان و شاعران خراسانی و به ویژه به همسر گرامی و فرزندان ایشان تسلیت می گویم و آمرزش الهی را برای وی مسألت می کنم. سید علی خامنه ای 30 اردیبهشت ۱۳۹۲ »

گفتنی است دیوان اشعار میرعلی صیدی تهرانی به کوشش محمد قهرمان در سال 1389 با شمارگان 2500 نسخه و در 552 صفحه چاپ و روانه بازار نشر شده است.