چاپ نخست «سنن‌النبی(ص)»

 این اثر، که به هنگام اقامت علامه طباطبائی در نجف اشرف و سال 1350 هجری قمری (حدود80 سال پیش) تالیف شده، شامل 410 حدیث و روایت درباره سنت‌های پیامبر اکرم(ص) است که در حقیقت برای مراقبت، مراعات و عملکرد وی به هنگام تحصیل جمع‌آوری شده‌اند و سال‌ها بعد، در حوزه علمیه قم، توسط یکی از شاگردان ایشان، با ملحقاتی -‌ بالغ بر 500 حدیث اضافی - منتشر شد. آن کتاب با اضافات، شامل 910 روایت و حدیث است.

بی‌تردید سیره و سنت نبوی(ص) یکی از منابع عمده و اصیل تشریع و قانون‌گذاری در اسلام است و با در نظر داشتن مساله «عصمت»، توجه به سیره و سنت رسول‌الله(ص)، به مثابه تکیه‌گاه تشریع قوانین، یک اصل غیر قابل تردید به شمار می‌آید.

همان‌گونه که در این نوشتار نیز آمده است، رشته‌ای از علوم و دانستنی‌ها وجود دارد که ویژه مردان خداست، آنها را «پیغمبر» می‌نامند و آخرین پیامبری که از جانب خدای متعال برای هدایت مردم آمده، رسول اکرم «محمدبن عبدالله(ص)» است. تعلیمات و درس‌هایی که به وسیله آن حضرت به ما رسیده، قسمتی از آن در قرآن مجید جمع شده که آن را «کتاب» گویند و قسمت دیگر آن به نام «سنت» معروف است که «فعل، قول و تقریر» ایشان را مشخص می‌سازد و قسمتی از سنت آن گونه افعالی است که رسول خدا(ص) در مسیر زندگی خود به آنها مداومت می‌فرمودند.

محمد‌هادی فقهی در مقدمه خود درباره لغاتی مانند «ادیب»، «ادبیات»، «ادب»، «سنت» و ... نوشته است: «کتابی که اکنون از نظر علاقه‌مندان به بحث و تحقیق می‌گذرد، شامل آن قسمت از روایاتی است که از افعال مداوم رسول خدا(ص) سخن به میان آورده و درباره روش زندگی و آداب و سنن آن حضرت گفت‌وگو می‌کند. در این مقدمه اموری را که روشنگر موضوع بحث کتاب است، به طور اجمال بدین ترتیب ملاحظه می‌فرمایید:
ماده "ادب" در لغت و در محاورات به معانی مختلفی اطلاق شده است: ظرافت، لطافت و دقت در امور... .
نویسنده و سخن‌گو و آموزگار و همچنین کسی را که شعر و لغت و ضرب‌المثل و یا مطالب جالبی را بلد باشد، همه را "ادیب" گویند.
امور و موضوعات مقدماتی را "ادبیات" گویند؛ مانند علم لغت، صرف و نحو، اشتقاق، معانی، بیان، بدیع، عروض و قافیه و امثال این‌ها.
اخلاق شایسته و صفای روح و کمال نفس را "ادب" گویند.
سنت نیز در لغت و محاورات به معانی زیادی آمده است: رشد و نموکردن، جاری شدن، واضح و روشن بودن، گریه کردن، خوب راه رفتن اسب و مسواک کردن.
و در اصطلاح فقه آنچه که پیغمبر اسلام(ص) و صحابه آن حضرت به آن عمل کرده‌اند، "سنت" گویند...
طریقه و روش خاص برخود گرفتن، تابع هوای نفس بودن و به هر مذهبی تابع شدن و امثال این معانی در ماده "سنت" به کار رفته است.
این بود خلاصه معانی که درماده "ادب و سنت" استعمال شده است؛ ولی معنایی که به مناسبت موضوع بحث در این جا باید گفت این است: هر کاری که مورد پسند دین و یا عقل است، اگر به زیباترین و به بهترین وجهی انجام گیرد، آن را "ادب" گویند. انسان با ادب، کسی است که کارها و حرکات وی به زیباترین و لطیف‌ترین وجه انجام گرفته و واقع شود. و اما به صفاتی که مربوط به صفای روح و کمال نفس است و به باطن انسان ارتباط دارد، مانند: سخاوت، شجاعت، عدالت، عفو، ترحم و سایر صفات انسانی آن را "اخلاق" گویند. به عبارت دیگر، ادب از صفات فعل انسانی است در خارج، ولی "اخلاق" از صفات نفس است در باطن، و در عین حال این دو معنا با هم متلازم‌اند.
بنابراین به افعالی که در دین و در پیش عقلا پسندیده نیست، مانند ظلم، خیانت، دروغ، بخل، حسد و امثال آن و همچنین به افعالی که از اختیار انسان خارج است، "آداب" گفتن در آنها صحیح نخواهد بود.
سنت نیز از صفات فعل انسان است، با این فرق که "سنت" اعم از "ادب" است؛ یعنی هم به روش‌های خوب "سنت" گفته می‌شود و هم به روش‌های بد، ولی "ادب" همیشه خوب است و آن ظرافت و زیبایی فعل انسان است.
"ادب" مورد ستایش خاص و عام قرار گرفته. شعرا، ادبا، دانشمندان همه و همه آن را ستوده و از آن تعریف و تمجید نموده‌اند.»

آداب و سنت‌ها در حقیقت آینه و نمایش‌گر روح انسان‌ها و جوامع بشری است؛ زیرا تصورات، اندیشه‌ها و عقاید و افکار، در آداب و رسوم ملت‌ها و افراد جلوه‌گر می‌شود؛ چنانچه میزان سنجش رشد و تعالی و یا انحطاط جامعه‌ها، وابسته به «آداب و سنن» آنان است، همچنین یگانه معرف هرقدری، آداب و رسومی است که از اندیشه‌های او حکایت می‌کند.

اصل این کتاب دربر دارنده 21 باب و 411 حدیث و ملحقات، 23 باب و 507 حدیث است که در مجموع 918 حدیث را شامل می‌شود. البته چند حدیث از اصل کتاب به دستور خود علامه حذف شده‌اند. باید توجه داشت که مدارک این کتاب، تنها از مولفات علمای شیعه است و از کتاب‌های عامه جز چند حدیث از «احیاء العلوم» غزالی و «درالمنثور» سیوطی نقل نشده است.

علامه در تنظیم مطالب این کتاب زحمت فراوانی کشید و بیش از 60 کتاب حدیثی، نوشت بیش از 40 تن از دانشمندان اسلامی را مطالعه کرد و سرانجام روایات «سنن» را از میان هزاران حدیث جمع‌آوری کرد و به این صورت درآورد.

چاپ نخست کتاب «سنن‌النبی(ص)» در شمارگان 2000 نسخه، 228 صفحه و بهای 34000 ریال راهی بازار نشر شد.
گفتنی است همه آثار علامه طباطبایی که به کوشش استاد خسروشاهی و بوستان کتاب منتشر شده اند در فروشگاههای کتاب دفتر نشر معارف و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه اند.