«حکم حکومتی» در راهست

حجت‌الاسلام دکتر ذبیح‌الله نعیمیان با بیان این خبر به خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، گفت: ضرورت‌هایی در تدوین این کتاب احساس می‌شد که از آن جمله می‌توان به عدم وجود تالیفات و پژوهش‌های قبلی در این باره اشاره کرد.

وی در توضیح احکام حکومتی بیان داشت: در اداره یک نظام اجتماعی ـ سیاسی ناچاریم نظام فراگیری از فرامین و نواهی داشته باشیم که وسیله‌ای برای انجام امور اجتماع است و سلسله مراتبی دارد.
حکم حکومتی در نظام دینی و به شکل ویژه در شکل ولایت فقیه مبتنی بر مبانی و معنای خاصی است، لذا برای بررسی و شناخت این حکم ابتدا باید ماهیت حکم شرعی و نسبت آن را درک کنیم، احکام اولیه و ثانویه و نسبتش با هریک از آنها را بسنجیم و سپس به تبیین احکام وضعی که در اجتماع وجود دارد، بپردازیم.

دکترای اندیشه سیاسی، شناسایی و فهم ضوابطی را که برای حکم حکومتی اسلامی و ولی فقیه وجود دارد، از جمله ملزومات گام‌ نهادن در این وادی برشمرد و اظهار کرد: در این جریان، نوشتار حاضر می‌کوشد بیان کند که برخی احکام صادره از سوی ولی امر و دستگاه‌های زیر دست او درصدد اجرای احکام شرعی درجه یک و برخی از احکام درجه دو هستند، اما در مجموع حکم حکومتی، حکمی مستقل است که باید بررسی و چیستی آن مشخص شود و ثمرات و پیامدهایی که باید برای آن مترقی می‌شود و این که نتیجه تخلف از حکم حکومتی چیست، برای متخصصان این حوزه بیان شود.

نویسنده و مدرس حوزه علوم سیاسی گفت: خوانندگان با مطالعه این اثر درمی‌یابند که از یک سو، بحث حکم حکومتی به لحاظ ارتباط وسیعی که با ضوابط و مقولات مصلحت و ضرورت دارد، پیوند می‌خورد که باید مشخص شود چه اموری به عنوان مصالح یا ضرورت‌ها موجب صدور حکم حکومتی می‌شوند و از سوی دیگر، نظامی که بر اساس آن حکم حکومتی صادر می‌شود، باید مشخص شود که حد و حدود آنها چیست و سلسله مراتبی که می‌تواند به صدور حکم حکومتی منتهی شود، کدام است.

وی با اشاره به این که بیش از یک سال از پژوهش درباره این اثر می‌گذرد، یادآور شد: این کتاب نگاهی تطبیقی و مقارن نیز دارد و اندیشه‌های شیعه و اهل سنت را به واکاوی می‌نشیند. مخاطبان آن، متخصصان امور قانون‌گذاری در جامعه تشکیل می‌دهند.

عضو هیات علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام، وابسته به دبیرخانه مجلس خبرگان، با اشاره به این که این اثر در حجمی حدود 400 تا 500 صفحه به اتمام خواهد رسید، اعلام کرد: همچنین پژوهشی را با عنوان «نظام پرسش‌های تمدنی» در گروه اسلام و غرب پژهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در مرحله ارزیابی و اصلاحات دارم. این اثر به رصد پرسش‌ها و فضاسازی برای رسیدن به پاسخ مناسب در این عرصه توجه دارد.

وی اظهار داشت: همچنین در حال بازنگری کتاب «نظریه‌های دولت در اندیشه علمای عصر مشروطه» هستم که پیش از این در مجموعه کتاب‌های آموزه در موسسه پژوهشی ـ تحقیقاتی امام خمینی(ره) منتشر شده بود.

دکترای اندیشه سیاسی از تالیف کتابی با نام «بنیادشناسی و زمینه‌شناسی عقلانیت» با عنوان فرعی «روش‌شناسی تحلیل اندیشه‌های رجال دینی سیاسی» خبر داد. این اثر بیان می‌دارد که چه اندیشه‌هایی و در چه زمینه‌هایی شکل گرفته‌اند.

حجت‌الاسلام دکتر ذبیح‌الله نعیمیان ضمن اعلام این خبر اظهار داشت: این کتاب درباره روش تحلیل اندیشه‌هاست و بیان می‌کند در بحث شناخت مبانی و بنیادهای اندیشه‌ای و زمینه‌شناسی، چه اندیشه‌ای در چه بستری شکل گرفته است.

وی گفت: موضوع اصلی این کتاب مربوط به زمان، مبحث و بررسی اندیشه خاصی نیست و این اثر به تحلیل محتوا و روش‌شناسی تاکید دارد و می‌کوشد نظریه‌پردازی را با دو جنبه سلبی و ایجابی از دریچه نقد روش‌های مطرح، بیان دارد.

عضو هیات علمی پژوهشگاه اندیشه سیاسی اسلام، وابسته به دبیرخانه مجلس خبرگان، درباره انگیزه تالیف این کتاب توضیح داد: در دو، سه دهه اخیر اندیشه‌های افراطی گوناگونی، مطالعه، نقد و بررسی شده‌اند که بسیاری از آنها الگوی روش‌شناسانه مناسبی را در این مسیر اقتباس نکرده‌اند و در سطح شناخت اندیشه‌ها، تبیین و تحلیل آنها دچار آشفتگی شده‌اند. در این کتاب کوشیده‌ام با نگاهی آسیب‌شناسانه، نظریه مستقلی در چارچوب‌های گوناگون ارایه دهم.

وی ادامه داد: مباحث این اثر از فضای معرفت‌شناسی آغاز می‌شوند که برخی اکنون مدعی به اندیشه‌های پوزیتیویسمی‌اند. با توجه به این که نگاه‌های هرمنوتیکی و نسبیت‌گرا اکنون سیل پرشتابی دارند، کوشیده‌ام روشی و واقع‌گرایانه و نسبیت‌گرا را بر اساس مبنای معرفت‌شناسانه و اصول کلی مناسب برای تحلیل اندیشه‌ها ارایه دهم و بر اساس آن روش‌های جزئی‌تری که روش‌های موجود را نقد و بررسی می‌کند، معرفی کنم.

حجت‌الاسلام دکتر نعیمیان با اشاره به این که این نوشتار پایان‌نامه مقطع کارشناسی ارشد رشته علوم سیاسی‌اش بوده است که اکنون با افزودن چند فصل تکمیل و به کتاب تبدیل می‌شود، گفت: در ایده‌پردازی‌های این کتاب برای تبیین برخی از معانی، ناچار به ساختن برخی از اصطلاحات برای تقریب مباحثی به اذهان شدم. به عنوان نمونه «عقلانیت» را به عنوان حاصل مصدر در نظر گرفته‌ایم که منظومه معرفتی است که اجزای مختلفی دارد و از مجموعه‌ای اصول، روش‌ها و اهداف تشکیل می‌شود و می‌توان آن را در اشکال گوناگون نظیر عقلانیت دینی، سکولار و ... مشاهده کرد.

وی ادامه داد: برای شناسایی ابعاد گوناگون یک جریان، ناچاریم پایه‌های فکری آن را بشناسیم و اهداف متناسب با آن فضا را درک کنیم. لذا بخشی از کار بر این اساس است که اندیشه‌های دیگران را شالوده‌شناسی کنیم، تنها بحث ما محدود به شناخت اجزا نباشد و به هیات تالیفی اندیشه‌ها پی‌ببریم و ارتباط درونی آن اجزا را بررسی کنیم تا دریابیم نسبت درونی و بیرونی آن منظومه فکری با سایر منظومه‌های اندیشه‌ای در چیست.

دکترای اندیشه سیاسی با اشاره به این که قرار است این اثر از سوی موسسه پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر شود، گفت: اکنون نیز تحقیقی درباره ترجمه رساله ولایت فقیه از مرحوم آقا نجفی اصفهانی در عصر مشروطه را در دست تدوین دارد.