انتشار «سرگذشت تقریب»

به گزارش روابط عمومی مرکز بررسی های اسلامی قم ،«سرگذشت تقریب؛ یک فرهنگ، یک امت» نوشته علامه محمدتقی قمی (بنیانگذار دارالتقریب بین مذاهب الاسلامیه)، با مقدمه و ملحقات استاد سید هادی خسروشاهی از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به تازگی روانه بازار کتاب شد.

این کتاب شامل دیدگاههای آیت‏الله محمدتقی قمی درباره تقریب مذاهب اسلامی و وحدت مسلمانان است که به همت استاد خسروشاهی، محقق و چهره برجسته تقریبی معاصر، گردآوری و تنظیم شده است که به رغم فشردگی، گامی است در راستای احیای این طرح راهبردی و هر مقاله آن، اصلی بنیادی در عرصه تحکیم و تقویت تقریب و بالا بردن میزان وحدتِ بخش‌های گوناگون مسلمانان با یکدیگر است.

کتاب «سرگذشت تقریب» از یک پیشگفتار مفصل از استاد خسروشاهی درباره تقریب و بنیانگذار آن و شش بخش و پیوست هایی مستند، و خواندنی، تشکیل شده است. معنای تقریب، ساز و کار تقریب، اهمیت تقریب، تاریخچه تقریب، زندگی و بیوگرافی آیت‏الله قمی، علمای الازهر و نهضت تقریب و سجایای اخلاقی علامه قمی و... مهمترین موضوعاتی هستند که در پیشگفتار مفصل خود مطرح شده است.

بخش اول کتاب مقاله های هدفمند آیت‏الله قمی در مجله «رساله الاسلام» (چاپ دارالتقریب در قاهره) است که در سه قسمت «دین و دنیا: رابطه علم و ایمان»، «حکایت تقریب، تولد و شکل گیری» و «فرهنگ تقریب: دیدگاهها و تجربه‎ها» تنظیم شده و هر یک شامل چندین یادداشت و مقاله جداگانه است.

بخش دوم کتاب که «میراث و تقریب، اصالت و تجدد» نام دارد به گرفتاری تجددگرایان برای میراث اسلامی می پردازد. «برنامه‏های تقریب؛ گفتمان عقلی نه احساسی»، بخش سوم کتاب را تشکیل می‏دهد. مقدمه‏های علامه قمی بر چاپ کتابهای «مجمع البیان لعلوم القرآن»، «المختصر النافع فی فقه الاسلامیه» و «شرح اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه»، که هر سه از میراث‏های برجسته تفسیری و فقهی شیعه  هستند و از سوی دارالتقریب در قاهره منتشر شده‎اند.

دو نامه، یکی نامه سرگشاده به شیخ محمد متوالی الشعراوی (وزیر اوقاف و امور الازهر مصر) و دیگری نامه سرگشاده به جهان اسلام و علمای امت اسلامی ـ که بیانگر اخلاص و وفاداری  علامه قمی این مصلح بزرگ به آرمان امت واحده اسلامی و عظمت اسلام راستین است ـ در بخش پنجم می‏آیند.

در بخش ششم و پایانی این کتاب هم شامل پنج مصاحبه علامه قمی با سه نشریه مصری (روز الیوسف، الاهرام و الاخبار) است که ایشان به تشریح اوضاع جهان اسلام و راهکارهایی برای برون رفت آن، اهداف و آرمان های تقریب مذاهب اسلامی، فعالیت های دارالتقریب و مشکلات و دشواری‌هایی را که با آن روبرو گشته و توانسته با همکاری همفکرانش در دارالتقریب، با موفقیت بر آنها چیره شود، می پردازد.

استاد خسروشاهی برای مستندسازی مطالب کتاب، پیوست‏های تاریخی ارزشمندی به آخر کتاب اضافه افزوده که حدود یک سوم کل صفحات این کتاب را تشکیل می دهند. این پیوست‏ها در پنج بخش، شامل اسناد تاریخی، نامه‏های مستند، دیدارها و بازدیدهای مصور و عکس‏هاست.

اولین بیانیه جماعت تقریب، نامه‏های رد و بدل شده بین علامه قمی و شیخ محمود شلتوت (رئیس دانشگاه الازهر)، شرح دیدارها و بازدیدهای علمای الازهر و علمای ایران، گزارشی از نخستین سمینار تقریب مذاهب اسلامی در قاهره و همچنی گزارشی از کنگره بزرگداشت آیت‏الله‏‏العظمی بروجردی و علامه شلتوت با شرکت علمای الازهر و ایران و... مهمترین موضوعات مطرح شده در بخش پیوست‏ها هستند.

استاد خسروشاهی در بخشی از مقدمه این کتاب می نویسند: «محور اصلی که مباحث این کتاب بر گرد آن می‏چرخد، تقریب و وحدت مذاهب اسلامی است که در این زمینه مباحث مهمی به شمار می‏رود؛ زیرا بیانگر اندیشه‏های یکی از پیشگامان جنبش تقریبی در قرن چهاردهم هجری یعنی آیت‏الله قمی است که تمامی عمر خود را وقف این برنامه حیاتی و مهم ساخته بود... تردیدی نیست که فعال کردن موضوع تقریب، از اهمیت بسزایی برخوردار است، به ویژه که امت اسلام، اینک دوران بسیار دشواری را از سر می گذراند که مستلزم نیرومندی و استقامت و صلابت در رویارویی با یورش دشمنان فرومایه و خون‏آشام است؛ باید همه کوشش‎ها و توانها را در راه پیشبرد و گسترش این مهم به کار گرفت. بی‏توجهی و اهمال در این کار ـ با هر عذر و بهانه‏ای که صورت گیرد ـ بدون تردید پیامدهای ناخوشایندی برای مسلمانان و امت اسلامی خواهد داشت.»

این کتاب، به رغم فشردگی، گامی است به پیش در راستای احیای این طرح واقعاً راهبردی و هر مقاله یا واژه‏ای در آن، اصلی بنیادی در عرصه تحکیم و تقویت «تقریب» و بالا بردن میزان وحدت بخش های گوناگون مسلمانان با یکدیگر. دراین کتاب، علاوه بر تبیین اندیشه های تقریبی و ضرورت بسط آنها در میان امت واحدی ـ که دارای فرهنگ واحد است ـ سرگذشت تقریب، و هدف از تأسیس دارالتقریب نیز روشن می شود.

«سرگذشت تقریب» به کوشش استاد خسروشاهی به هنگام اقامت در قاهره (به عنوان سرپرست دفتر حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران در مصر)، جمع‏آوری و تنظیم شده و با مقدمه و ملحقات مفصل ایشان، نخست به زبان عربی تحت عنوان «قصه التقریب» از سوی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی منتشر گردیده  که هم اکنون به همت محمد مقدس، ترجمه فارسی آن در اختیار علاقمندان و فعالان نهضت های اسلامی قرار می گیرد.

چاپ اول این کتاب در تابستان سال 1389 در 560 صفحه، قطع وزیری، به تعداد 1000 نسخه و قیمت 6700 تومان روانه بازار کتاب و فرهنگ و اندیشه شده است.

نیم نگاهی بر زندگی و فعالیت‏های علامه محمدتقی قمی
علامه مصلح، محمدتقی قمی (1369ـ1289ه.ش) در شهر مقدس قم و در خانواده‏ای مذهبی به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی را در تهران گذراند و سپس قرآن کریم را حفظ نمود. در نوجوانی و جوانی دروس دینی را زیر نظر اساتید متخصص دنبال کرد و در این راستا، فقه، اصول، کلام و دیگر علوم دینی را فرا  گرفت و همزمان زبان فرانسه را آموخت.

از برجسته‏ترین فعالیت‏های علامه قمی، اشتغال وی به مسأله تقریب مذاهب اسلامی بود و مصر را به عنوان مرکز فعالیت‏ها و طرح‏های تقریبی خود برگزید. در سال 1947م(اسفند 1327ه.ش) با حمایت آیت‏الله العظمی بروجردی دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه را در قاهره بنیان گذاشت و توانست طی حضور خود در الازهر، با گروه بزرگی از علما و روشنفکران مصری رابطه برقرار کند.

آیت‏الله قمی در قاهره مجله رساله الاسلام ـ که انتشار آن 15سال ادامه یافت ـ منتشر کرد که بیشتر مباحث و موضوعات مجله آن درباره مسأله تقریب و چگونگی فعال کردن این امر دور می زد. از برجسته ترین نتایج جنبش تقریبی که علامه قمی آن را رهبری کرد، صدور فتوای تاریخی شیخ محمود شلتوت (رئیس دانشگاه الازهر) در جواز تعبد بر مذهب شیعه اثنی عشری در سال 1960م بود.

آیت الله قمی که در اواخر عمر در پاریس زندگی می کردند، قرار بود در سال 1369 در ایام هشتاد سالگی‏شان، به ایران بیایند و مجدداً فعالیت هایش را در عرصه تقرب مذاهب در مصر دنبال نمایند ولی متأسفانه در تصادفی مشکوک در پاریس، جان به جان آفرین تسلیم می کنند.

استاد سیدهادی خسروشاهی در مقدمه کتاب «سرگذشت تقریب» در این باره می‎نویسند: این حادثه تصادف، اتفاقی نبود و از پیش تدارک شده [بود] و دشمنان می‏خواستند بدین ترتیب، مانع از سفر وی به ایران و ادامه فعالیت‏های تقریبی و مبارزات جانانه‏اش در راه وحدت اسلامی گردند... دشمنان موقعیت و جایگاه آیت الله قمی در محافل الازهر شریف و منزلت وی در میان سیاستمداران دشمنان موقعیت و جایگاه ملی مصر و نیز گرایش مثبت به ایران و انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی و جانشین ایشان آیت‏الله خامنه‏ای (حفظه الله) را به خوبی درک کرده بودند... این گرایش از نظر محافل استعماری و امپریالیسم آمریکا، قابل قبول نبود و از این رو، آن دستان کینه‏توز با همکاری مزدوران ایرانی ـ که پس از انقلاب به آغوش غرب گریخته بودند ـ کار خود را کردند و این حادثه وحشتناک را در راستای تحقق نیافتن خواست‏های وی عملی ساختند.(صص 53-52).