فردی: رهبر معظم انقلاب صاحب نظر در ادبیات

ما به سراغ استادی از پیشکسوتان داستان انقلاب و دفاع مقدس رفته ایم تا ضمن تقدیر از مقام همه ی اساتید این عرصه ، نظر او را در باره ی ادبیات متعهد و داستان انقلاب جویا شویم...
امیر حسین فردی متولد 1328.از نویسندگان و فعالان اجرایی حوزه ی ادبیات داستانیست. در کارنامه ی فعالیتهای او ، می‌توان به چند سری داوری برای کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور، جشنواره ادبیات داستانی بسیج، جشنواره راهیان نور، انجمن قلم ایران، جشنواره قصه‌های قرآنی و ... اشاره کرد.

وی از مؤسسین کتابخانه مسجد جوادالائمه(ع) در سال 1353 و شورای نویسندگان آن می باشد .همچنین در حوزه مسئولیتهای اجرایی وی باید از عضویت در حوزه اندیشه و هنر اسلامی(حوزه هنری)، سردبیری و مدیر مسئولی«کیهان بچه‌ها» ،مؤسس و مدیر مسئول کیهان علمی،عضویت در شورای داستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، عضویت در شورای داستان بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس، مسئولیت جشنواره انتخاب کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور، مسئولیت شورای ادبیات داستانی نیروی مقاومت بسیج و مدیریت کارگاه قصه و رمان حوزه هنری، یاد کرد.

از معروفترین آثار او می توان « آشیانه در مه»،« سیاه چمن»،«یک دنیا پروانه» و «کوچک جنگلی» را نام برد البته او خالق رمان «اسماعیل » نیز می باشد که توسط «پال اسپراکمن» به انگلیسی ترجمه شده است.امیر حسین فردی هم اکنون مدیر مرکز آفرینش های ادبی حوزه ی هنری است...

* آقای فردی سردمداران جهان سرمایه داری امروز برای پیشبرد اهداف خود ترجیح می دهند که ادبیات و بخصوص ادبیات داستانی ، تنها ابزاری باشد برای سرگرمی و نه وسیله ای برای رشد فکری مردم . آیا شما هم با این نظر موافقید؟

بله. پرسش درستی مطرح فرمودید. اما بنده می خواهم یک گام پیش بگذارم و عرض کنم ، جهان سرمایه داری شرح وظیفه ی ادبیات داستانی را نه تنها سرگرمی ، بلکه آن را به عنوان وسیله ای جهت تخریب افکار و عواطف انسان ها به کار می برد. سرگرمی حداقل وظیفه ای است که ادبیات داستانی به عهده دارد. محافل تولید نظریه های ادبیات داستانی در جهان سرمایه داری و لیبرال و دموکراسی از داستان جهت انهدام و نابودی اندیشه ها و انگیزه های آرمانگرایانه ی نسل جوان و رواج پوچی و هُرهُری مذهبی و یأس فلسفی استفاده می کنند.

نکته مهم این است که حضرت آیت الله خامنه ای در زمینه ی ادبیات داستانی بیشتر آثار بزرگ و ماندگار جهان را که به فارسی ترجمه شده است خوانده اند و با ویژگی های آنها آشنا هستند . میزان انتظار ایشان از یک اثر داستانی در همان حد و حدود است . این انتظار به طور طبیعی به ارتقاء سطح ادبیات داستانی کشور منجر خواهد شد و این یک فرصت مغتنم برای ادبیات داستانی است.

* بسیار خوب. پس قطعا در چنین فضایی بحث هنر متعهد مطرح می شود. به نظر شما ادبیات متعهد چه ویژگی هایی دارد و از طرفی موضوع آزادی قلم در ادبیات داستانی تا چه حد ضروریست ؟

ادبیات در ذات خود یک مهارت است و یا یک وسیله و بلکه سلاح. حال این بستگی به کسی دارد که صاحب این مهارت ، وسیله و یا سلاح است. او می تواند این مهارت را در جهت خیر به کار ببرد و یا در جهت شر. می تواند از هنر برای تقویت جنبه های رحمانی حیات سود ببرد و یا در خدمت اهداف شیطانی باشد.این صف بندی امروز هم وجود دارد . اما با القاب و عناوین دیگر، به اشکال گوناگون ، در قالب تئوری های بیرونی و نظریه های داخلی با بسته بندی های مختلف.اما ماجرا همان ماجرای قدیمی است، خیر یا شر، راست یا دروغ ، تحذیر یا پایداری، تحمیق یا آگاهی، تردید یا یقین و ... قصه همان قصه است. منتهی با ادبیاتی دیگر. در این میان ادبیات متعهد به مضامین الهی و انسانی وظیفه ی دشواری بر دوش دارد باید با تمام قوا به صحنه بیاید و در برابر سحر ساحران و مکر مکاران مقاومت کند و همچون عصای موسی باطل السحر باشد و اما آزادی ای که فرمودید باید تا آنجایی باشد که بنیان های جامعه را سست نکند و در این مورد قانون همه چیز را مشخص کرده است.

* جوامع بشری همواره با تحولات مختلفی روبروست، مثل تحولات سیاسی، تحولات اقتصادی و حتی فلسفی و اعتقادی. به نظر شما لازم است که این تحولات در آثار ادبی نیز ظهور پیدا کند و یا نه، این آثار باید فارغ از چنین حرف و حدیث هایی و در فضای دیگری خلق شوند؟

بله ، اصلا یکی از تعاریف ادبیات بازتاب همین حوادث زندگی بشری است.یعنی توجه به این گونه رخدادها، بی آنکه دستخوش شعارزدگی و سطحی نگری بشود . " ادبیت " جانمایه ی یک اثر داستانی است. اگر نثری به لحاظ ساختار مؤلفه های ضروری ضعیف بود آن اثر خود به خود از گردونه حذف می شود و قدرت بقاء و رقابت را از دست خواهد داد.این یک قانون است که هیچکسی و هیچ جریانی نمی تواند آن را نادیده بگیرد از قضا هیچ اثری نمی تواند منفک از حوادث بیرونی باشد ، همه آثار متأثر از رخدادهای اجتماعی ، سیاسی و ... است. نادیده گرفتن ضرورت های زمان به منزله ی نادیده گرفتن خرد است . آثار ماندگار جهان در عرصه ی ادبیات داستانی ، روایت حوادث بزرگ زمان خود است. به گونه ای تاریخ آن دوران و آن جامعه است و بی تفاوت و بی نظر نمی باشد .این حکم هم اکنون نیز جاریست. نویسنده اگر می خواهد نسبت به حوادث بزرگ و تأثیرگذار زمان خود بی تفاوت باشد، مخاطب هم نسبت به اثر او بی تفاوت خواهد بود و اگر بخواهد حوادث را تحریف و یا وارونه بازتاب دهد به دروغگویی و تحریف حقایق تاریخی متهم خواهد شد.ادبیات داستانی ، عرصه ی صراحت ، صداقت ، درک عمیق و متعهدانه از نیازها و سمت و سوی جامعه است . در غیر اینصورت نویسندگان و آثارشان به حاشیه رانده خواهند شد. هرچند که پیرامون آن کارهای بی ریشه و بیگانه با واقعیت های جامعه ، های و هویی برپا شود. این ها کف روی آب هستند که در جریان حرکت رود ، محکوم به ترکیدن هستند!

* به حمدالله مقام معظم رهبری همواره نسبت به مقوله ی هنر توجه خاصی داشته اند. می خواهم بدانم، برای تحقق خواسته ی ایشان مبنی بر نگارش رمان خوب ، تاکنون چه اقداماتی صورت گرفته است؟ اصلا منظور از رمان خوب در اینجا چیست؟

حضرت آقا نه تنها نسبت به مقوله ی هنر توجه خاصی دارند، بلکه در ادبیات اعم از شعر و داستان صاحب نظر هستند و این نعمت بزرگی است که نصیب جامعه ی ایران شده است. این یک موهبت است و باید قدردان آن بود و برای خلق آثاری که رضایت ایشان را جلب کند تلاش کرد. نکته ی مهم این است که حضرت آیت الله خامنه ای در زمینه ی ادبیات داستانی بیشتر آثار بزرگ و ماندگار جهان را که به فارسی ترجمه شده است خوانده اند و با ویژگی های آنها آشنا هستند . میزان انتظار ایشان از یک اثر داستانی در همان حد و حدود است . این انتظار به طور طبیعی به ارتقاء سطح ادبیات داستانی کشور منجر خواهد شد و این یک فرصت مغتنم برای ادبیات داستانی است برای خلق آثار در خور انتظار ایشان. به طور مثال در زمینه رمان انقلاب تلاش هایی صورت می گیرد که یکی از آنها ، همین جشنواره داستان انقلاب است که در صورت تداوم ، حمایت و نگاه هوشمندانه و حرفه ای می توان نسبت به آینده ی آن بسیار امیدوار بود و چشمداشت آثار درخور ، از آن داشت.

* و اما ادبیات انقلاب؛ همه ی ما می دانیم که تاریخ معاصر کشورمان با دو حادثه ی بزرگ مواجه بود، یکی پیروزی انقلاب اسلامی و دیگری هشت سال دفاع مقدس . به نظر شما ادبیات داستانی در به تصویر کشیدن کدام یک از این دو حادثه موفق تر بوده است؟

لازم می دانم پیش از پاسخ به این پرسش به یک نکته ی مهم اشاره کنم و آن اینکه داستان نویسی در کشور ما ، به شکل امروزی آن حرکتی نوپاست .این سابقه در فضای ادبیات داستانی متعهد به ارزشهای انقلاب اسلامی و اصیل ایرانی از آن هم کمتر است یعنی عمر این داستان همسن و همزاد انقلاب اسلامی است. پیش از آن چنین نگاه نگارشی در ادبیات داستانی ایران نبوده است . داستان انقلاب از دل انقلاب اسلامی سر برآورده بنابراین بسیار جوان و بی تجربه است و باید به آن فرصت داده شود تا به سن بلوغ برسد ، هم در زمینه ی انقلاب و حوادث پیش و پس از آن و هم در عرصه ی دفاع مقدس ما . اما در مقایسه ی انقلاب و دفاع مقدس ، آثار مرتبط با دفاع مقدس پر تب و تاب تر و چشمگیر تر است ، علت آن هم وجود نویسندگان جوانیست که در آن دوره پس از آتش بس، تفنگ را به اسلحه خانه ها تحویل دادند و این بار قلم برداشتند و شروع به نوشتن کردند. ابتدا خاطرات دوران دفاع مقدس نوشته شد . سپس همان قلم ها با استفاده از تجربیات خود در میادین جنگ به داستان نویسی روی آوردند و آثارشان نیز اغلب دیده شده و مورد توجه قرار گرفت. چرا که در مورد یکی از مهمترین حوادث این سرزمین نوشته بودند.

* پس ادبیات دفاع مقدس به نسبت موفق تر عمل کرده است. به نظر شما در این حوزه نگارش در زمینه ی فضای جبهه و جنگ تأثیر گذارتر است و یا اخلاق ، منش و شخصیت شهدا و ایثارگران؟

فضای جبهه یعنی همان مرام و مسلک رزمندگان . یعنی عقیده ، ایمان و آرمان آنها . فضای جبهه به خاکریز و سنگر و میدان و ادوات ختم نمی شود. این است که به جنگ جهت و فضا می دهد. این انسان است که با کردار خود ، با درک خود و با هدف خود فضا خلق می کند، به جنگ ماهیت می دهد و برای همین است که در جنگ یک طرف شهید می شود و به افق اعلی می پیوندد و طرف دیگر نفله می شود و به مغاک خاک فرو می رود.

* یکی از مهمترین جایزه های ادبی، جایزه ی شهید غنی پور است. لطفاً کمی برایمان از این شهید والامقام صحبت کنید. اصلا چه شد که این جایزه به اسم ایشان ، نام گرفت؟

شهید غنی پور جوان مؤمن و با ایمانی بود. شهید غنی پور اهل تقکر وتدبر بود. شهید غنی پور ، شهید راه اسلام و قرآن شد. ما ، یعنی دوستانش جشنواره ای ادبی را به نام او متبرک کردیم تا بدین ترتیب فضای ادبیات داستانی نیز نورانی ومتبرک شود.

* در پایان بفرمایید ، به عنوان یکی از اساتید با تجربه و متعهد عرصه ی ادبیات کشورمان، برای نویسندگان جوانی که در ابتدای راه هستند ، چه توصیه ای دارید ؟

باید بگویم که نویسندگان جوان این امر را به شوخی نگیرند . باید در کسوت یک شهید وارد این عرصه شوند .معرکه ی دشواریست. شهید می خواهد!

زینب محسنی نیا
بخش ادبیات سایت تبیان

گفتنی است همه آثار این نویسنده متعهد در فروشگاه موسسه کتاب فردا و سایت پاتوق کتاب موجود و قابل تهیه است.