فیاض و نقد فعالیتهای ویترینی و ظاهری درفرهنگ

مشکلی که ما در بعد غرب گرایی داریم غالباً به علت ظاهرگرایی در کارها و عدم کار محتوایی می باشد که در نهایت به فرهنگ ویترینی تبدیل می شود ، فرهنگ باید منجر به اصلاح ساختار زندگی شود و نرم افزار زندگی باید با فرهنگ تطبیق پیدا کند.

به دنبال سخنان اخیر رهبر معظم انقلاب با هیئت دولت و اعلام نگرانی ایشان از بودجه کلان فرهنگی و نحوه ی مصرف آن و بیان ایشان در پرهیز از کارهای ویترینی و نمایشی در عرصه فرهنگ، در گفتگویی کوتاه با دکتر ابراهیم فیاض از کارشناسان مسائل فرهنگی و استاد دانشگاه تهران به واکاوی این مقوله پرداخته که در ادامه به آن می پردازیم:

* فرهنگ ویترینی و فعالیت های نمایشی در عرصه فرهنگ و پیامد های آن را تبیین بفرمایید؟

غربگرایی خود نوعی فرهنگ ویترینی است چون فرهنگی است که از یک ساختار دیگری تولید شده و زمانی که وارد ساختار ما می شود غالباً به صورت ظاهر گرایی و حتی در قول اسلامی اش هم به ظاهر گرایی می انجامد و اثر از کار محتوایی در آن وجود ندارد و برای مقابله به آن نیاز است که چرخه ی علمی و فرهنگی اصلاح گردد و در نتیجه مشکلی که ما در بعد غرب گرایی داریم غالباً به علت ظاهرگرایی در کارها و عدم کار محتوایی می باشد که در نهایت به فرهنگ ویترینی تبدیل می شود ، فرهنگ باید منجر به اصلاح ساختار زندگی شود و نرم افزار زندگی باید با فرهنگ تطبیق پیدا کند.

* به نظر حضرتعالی بودجه های اختصاص یافته به مسئله فرهنگی بیشتر در کدام عرصه هزینه می گردد؟

دولت به صورت شاخصی کار می کند و کمیسیون های فرهنگی دولت این تخصیص ها را انجام می دهد مسئله اصلی تعریف نمودن شاخص ها می باشد و برای تعریف این شاخص ها نیاز به تئوری است، اگر پیرو تئوری غربی باشیم مسلماً شاخصه هایمان هم غربی می شود و همان فرهنگ ویترینی را ترویج می کند اما اگر تئوری بومی داشته باشیم آن وقت بحث کاملاً فرق می کند.

* فاصله گرفتن متولیان فرهنگی کشور از فرهنگ اسلام ناب حمدی که مد نظر امام راحل و مقام معظم رهبری می باشد و برجسته نمودن باستان گرایی چه عواقبی را در بیداری اسلامی آحاد مختلف مردم دارد؟

متأسفانه یک جریانی در کشور بین قشر متوسط و عموم مردم مشغول به کار شده که به دنبال ترویج فرهنگ شاهنشاهی می باشد و در همین راستا تقویم ها(مهاروش) و محصولاتی هم در جامعه پخش شده است که در آن کعبه ی زرتشت و آرم های ملی گرایانه تبلیغ می شود ریشه ی این گونه تحرکات در پرداخت یک طرفه بر مقوله اسلامیت یا ایرانیت می باشد. زمانی که ما زیادی به ملیت می پردازیم شاهدیم که مردم به سمت اسلامیت می روند و زمانی که فقط به اسلامیت می پردازیم سوق به ایرانیت را شاهدیم و دلیل این امر نبود ترکیب و نسبت بین ایرانیت و اسلامیت است.

من در برنامه ای در صداوسیما هم گفتم که ایرانیت بعد از اسلام که بسیار عظیم می باشد را باید برجسته کنیم و دشمن دارد این را تبلیغ می کند که عقب ماندگی ایرانی ها به علت فاصله گرفتن از بحث ملیت است در حالی که ایرانیت ما بعد از اسلام بسیار بالاتر از ایرانیت قبل از اسلام است و امروزه به صورت تشیع و جریان انقلاب اسلامی خود را تجلی داده است و این امر ظرافت بسیار بالایی دارد و نباید تصور شود که ما می خواهیم ایرانی بودن را قربانی اسلام عربستانی کنیم و امر بسیار حساسی است که باید با ظرافت و دقت به آن پرداخته شود . اینکه باستان گرایی بخواهد جای دین گرایی را بگیرد کفر و شرک است و این که به ایران بعد از اسلام که تکمیل کننده ایران قبل از اسلام بود بپردازیم خود نکته ی مثبتی است .

ما در بررسی این گونه مسائل باید به فکر ساختار داخلی کشورمان باشیم و اگر نتوانیم اسلامیت را در ایرانیت باز تولید کنیم به معنای دقیقش همان می شود که خواجه نصیر الدین طوسی در دوره مغول انجام داد ما نمی توانیم همبستگی را در کشور ایجاد کنیم مخصوصاً این که کشور ما چند زبانه و قومی است و دارای ادیان مختلف می باشد .

* رابطه تحول در علوم انسانی با فرهنگ رایج در کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟
مشکل ما این است که هنوز نتوانسته ایم زندگی ایرانی را بر اساس نظام جهانی تعریف کنیم و همچنین اسلامیت و ایرانیت مان را تعریف کنیم و این منجر به آن شده که برخی اوقات از اسلامیت مان کوتاه بیاییم و جاهای از ایرانیت مان و هنوز نتوانسته ایم یک ترکیبی بین اسلامیت و ایرانیت و نظام جهانی داشته باشیم .من معتقدم که اگر بتوانیم نسبت بین این سه را مشخص کنیم و در زندگی آن را متجلی کنیم آن وقت می توانیم به علوم انسانی بومی و اسلامی دست پیدا کنیم و این امر باید در سیاست گذاری های کلان ما اعمال گردد و در بحث علوم انسانی ، حکمت ایرانی مسئله بسیار مهمی است که برای بدست آوردن آن نیاز است تا ساختاری اسلامی و ایرانی ما تعریف و مشخص گردد.

منبع : 598.ir

گفتنی است همه آثار دکتر فیاض در سایت پاتوق کتاب و فروشگاه موسسه کتاب فردا موجود و قابل تهیه است:
• ایران آینده به سوی الگویی مردم شناختی برای ابرقدرتی ایران
• تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات: نگاهی مردم شناختی
• تولید علم و علوم انسانی
• مردم شناسی دینی توسعه در ایران: دین، فرهنگ و توسعه در ایران