گفتمانسازی: نمونه موردی اندیشههای علامه فضلالله(ره)

این نوشتار ویراسته سخنان یکی از فعالان فرهنگی و پژوهشگران مسائل جهان اسلام در تاریخ 21/1/90 در دفتر علامه فضل الله(ره) در قم در جمع برخی اعضای دفتر ارائه شده است. محور جلسه درباره چگونگی نشر اندیشه‎های علامه فضل‎الله در جامعه بود که می‏تواند به عنوان یک نمونه موردی و الگو، مورد توجه فعالان فکری و فرهنگی قرار بگیرد. این گفتار با اندک تغییراتی در خصوص اندیشه‏های شخصیت‎های مختلف ـ همچون مقام معظم رهبری، شهید بهشتی، شهید آوینی، مرحوم علی صفایی حائری (عین صاد)، آیت‏الله جوادی آملی، استاد محمدرضا حکیمی، آیت‏الله تسخیری و... ـ و دیگر موضوعات مورد نیاز گفتمان فکری و فرهنگی انقلاب قابل اجراست.

***
انتظاری که از دفتر علامه فضل‎الله(ره) در قم می‏رفت خیلی زیاد بود که بتواند اندیشه‏های ایشان را در حوزه علمیه قم و جامعه فرهنگی، علمی و مذهبی ایران تببین و ترویج کند. مرحوم فضل‏الله، از اندیشه جامعی برخوردار بود و تلاش داشت که فقه اسلامی و زندگی متدینانه به حاشیه رانده نشود و همواره تلاش می‌کرد چهره قابل قبولی از اسلام و تشیع به همگان معرفی کند. اگر چه الآن در بین ما نیست، ولی اندیشه او زنده است و برای حوزه و جامعه ما ضروری است. همچنان که اندیشه‏های امام موسی صدر، شهید صدر، شیخ محمدمهدی شمس‏الدین و آیت‏الله محمدمهدی آصفی و... برای جامعه و حوزه ما ضروری است و می‏تواند افق‏هایی جدید برای حوزه علمیه بگشاید.

لذا اولین پیشنهاد، ترجمه آثار مهم و اساسی علامه به زبان فارسی است خوشبختانه در زمان حیات علامه، غالب آثار ایشان به زبان عربی منتشر شد و در فضای جهان عرب مورد استقبال و توجه قرار گرفت. اما متأسفانه آثار بسیار محدودی از ایشان به فارسی ترجمه شده است. «دنیای جوان»، «دنیای زن»، «حدیث عاشورا»، «گامهایی در تبلیغ» (البته ترجمه آن آزاد است و شما به آن انتقاد دارید)، «کیمیای نظر: مبانی نظری جنبش‏های اسلامی معاصر» (که باز هم شما به ترجمه آن انتقاد دارید)، «اسلام و جستارهای تازه درباره زن»، «گفتگو در قرآن»، «سیره اهل بیت(ع)»، «فقه زندگی» و...

متأسفانه اینکه این آثارهر کدام از سوی ناشران مختلفی ترجمه و منتشر شده اند و لذا نتوانسته‏اند آن طور که باید و شاید درجامعه فارسی زبان بروز یابند، ولی همین قدرهم مورد استقبال فراوان قرار گرفته‏اند و این نشان می‏دهد که جامعه ما تشنه است و برای رفع تشنگی آن هم باید هرچه زودنر اقدام کنیم.

1. ترجمه آثار مهم و بنیادی مرحوم علامه(ره)
لذا اولین و جدی‏ترین اولویت باید ترجمه آثار مهم و بنیادی مرحوم علامه(ره) باشد. ترجمه کتابهای فقهی و اصولی ایشان می تواند اولویت های بعدی باشد. اما به نظرم ترجمه آثار ایشان در زمینه مباحث تربیتی، سیاسی، فرهنگی و همچنین تفسیر قرآن (تفسیر من وحی القرآن) اولویت بیشتری دارد. تفسیر «من وحی القرآن» سلسله درس‌های قرآنی علامه از جمله تفاسیر علمی، ارشادی، تربیتی و حرکت‌زاست، که به روش نوین به سبک تفسیر «فی ظلال القران» سید قطب مطالب را ارائه داده است، با این تفاوت که دیدگاه اهل‌ بیت عصمت و طهارت(ع) را مطرح می‌کند. این تفسیر از تفاسیر علمی، ارشادی، تربیتی و حرکت‌زاست، که به روش نوین به سبک تفسیر «فی ظلال القرآن» سید قطب مطالب را ارائه داده است، با این تفاوت که دیدگاه اهل‌البیت عصمت و طهارت(ع) را مطرح می‌کند. شخصیت علمی، اجتماعی، سیاسی مصنف که از اوان تحصیل با مسائل روز مسلمانان درگیر و آشنا بوده، هجرت او به لبنان و خطیب جمعه بودن نیز که بیش از پیش او را با مسائل اجتماعی و فکری مسلمانان پیوند زد، جو لبنان و درگیری‌های فکری، فرهنگی، سیاسی بین ادیان، اقوام و ملیت‌های مختلف و انگیزه مصنف در ایجاد حرکتی جهت زنده کردن روح حیات‌بخشی قرآنی و استمداد از آن در مسائل و مشکلات زندگی انسانی، این تفسیر را به تفسیری زنده و امروزی با در نظر گرفتن مقتضیات زمانی و مکانی، جهت هدایت انسان حاضر، تبدیل کرده است. ایشان در مقدمه چاپ اول می‌نویسند: «این کتاب به عنوان تفسیر قرآن نگاشته نشد، بلکه به شکل مباحثی قرآنی، جهت ایجاد روح بیداری در جامعه اسلامی، مطرح شده و از آن‌جا که فرهنگ قرآن، عنصر اساسی، در عمل بر مبنای اسلام است و قرآن منبع معصوم این فرهنگ است، مبادرت به این بحث‌ها کردم.»

لذا شایسته است دفتر قم تلاش کند تا مراکز قرآن‌پژوهی و تحقیقاتی کشور مانند پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و مرکز فرهنگ و معارف قرآن دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم، سازمان تبلیغات اسلامی، مرکز تخصصی تفسیر حوزه علمیه قم، یا یکی از دانشکده‌های علوم قرآنی، بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و... به ترجمه این مجموعه ارزشمند اقدام کنند تا گامی در معرفی فرهنگ قرآنی به جامعه ما بردارند.

2. نشست‏های ماهانه تبیین اندیشه‏های علامه(ره)
دومین گام، برگزاری سلسله نشست‏های ماهانه تبیین اندیشه‏های علامه است که هم می‏تواند رویکرد علمی داشته باشد، هم تبلیغی و ترویجی، که در این نشست ها می‏توانید از اساتید حوزه و دانشگاه، شاگردان مرحوم علامه و... استفاده کنید و زوایای مختلف آثار و اندیشه مرحوم علامه را نمایان نمایند. برای مثال موسسه علامه عسگری، مستقل از فعالیت‏های دانشکده اصول‏الدین، چنین نشست هایی را به صورت مرتب برگزار می‏کند که تاکنون بیش از 6-5 نشست برگزار کرده است. نمونه دیگرش موسسه تحقیقاتی امام موسی صدر در تهران هست که هر ماه نشست‏های تخصصی با محوریت کتابها یا اندیشه‏های امام موسی صدر برقرار می‏کند. جریان روشنفکری هم الی ماشاءالله از این شیوه‏ها استفاده می‏کنند و به بهانه‏های مختلف یاد نویسندگان و هنرمندان‏شان را گرامی می‏دارند و کار رسانه‏ای می‏کنند. شما هم می‏توانید از این تجربیات استفاده کنید و در طول سال، بیش از ده یا دوازده نشست علمی ـ تخصصی برگزارکنید و بعد آنها را به صورت کتاب منتشر نمایید. محور این نشست‏ها هم می‏تواند این دفتر و همین حسینیه قم باشد.

3. همایش‏هایی با محوریت اندیشه و آرای علامه(ره)
گام سوم، برگزاری همایش‏ها و جلسات علمی با محوریت اندیشه و آرای علامه است که می‏تواند در مراکز علمی و مختلف مانند دانشگاه ادیان و مذاهب قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشگاه تقریب مجمع تقریب مذاهب اسلامی، دانشگاه مذاهب اسلامی تهران، دانشگاه قم، مرکزفقهی ائمه اطهار(ع) و... برگزار شود. البته این فعالیت منافاتی با فعالیت‏های موسسه شما درباره اندیشه مرحوم علامه ندارد.

4. ارتباط با علاقه‏مندان، شاگردان و ارادتمندان علامه در کشور
گام چهارم، ارتباط با علاقه‏مندان، شاگردان و ارادتمندان علامه در کشور است. لذا ایجاد بانک اطلاعاتی نخبگان و غیرنخبگانی در این باره ضروری است. مثلاً کمک هایی که یک شخص یا مرکز می تواند در این زمینه بکند، در آن مشخص باشد و از سویی خود دفتر علامه یا موسسه با آنها در ارتباط و از پتانسیل آنها استفاده لازم را ببرد. برای مثال حجت‎الاسلام استاد احمد مبلغی از ارادتمندان مرحوم علامه بودند که تا چندی پیش رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بود و هم اکنون رئیس پژوهشگاه مطالعات تقریبی قم هستند، لذا می‏توانند در این زمینه نشست‏ها و همایش یا سخنرانی داشته باشند. یا حجت‎الاسلام استاد نواب که رئیس دانشگاه ادیان و مذاهب است. رییس دانشگاه ادیان و مذاهب در گفت‌وگو با مرکز خبر حوزه، گفته است: اگر حضور علامه فضل‌الله در حوزه علمیه نجف، مانند شهید سید محمدباقر صدر ادامه پیدا می‌کرد، افکارش در آن سطح و مستوا مطرح می‌شد. وی معتقد است که امتیاز شهید صدر این بود که شیوه‌های سنتی حوزه را عمیقاً دریافت کرد و سپس طرح‌های جدید فکری‌اش را ارائه کرد که با استقبال بی‌نظیر جهان اسلام مواجه شد، اما مرحوم علامه فضل‌الله، این مدت را در نجف نماند و شاید به همین دلیل، برخی افراد توانستند مناقشاتی را در خصوص افکارش مطرح کنند. ایشان همچنین گفته است: مرحوم علامه با حضور پر رنگ خود در سطح جهان اسلام و بهره‌مندی از شیوه‌های نو توانسته است لبنانی‌های مقیم در نقاط مختلف دنیا، مانند آمریکا، اروپا و استرالیا را جذب کند و شیوه‌های بدیعی برای حل مشکلات آنها ارائه نماید. وی از مرحوم علامه به عنوان عالمی بزرگ، نو اندیش، پرجرأت و پر کار نام می‏برد. ایشان چنین اعتقادی به مرحوم علامه دارد حالا شما فعالان دفتر، تاکنون چقدر با این اساتید ارتباط برقرار کردید؟ آقای نواب در دفاع از دیدگاههای تقریبی رهبر معظم انقلاب و مرحوم علامه مورد اعتراض واقع شد، به خصوص به خاطر سخنرانی سال 1384 در جامعه الزهرا(س). نمونه دیگرش آیت‎الله شیخ محسن اراکی است که عضو شورای عالی مجمع جهانی اهل بیت(ع) است و پیش از این رئیس مرکز اسلامی انگلستان بود. ایشان هم از ارادتمندان مرحوم علامه است. تازه این چند تا از اساتید و ارادتمندان علامه هستند و اگر ارتباط برقرار کنید افراد به مراتب بیش از این هستند، لذا اساتید آماده‏اند اما شما به عنوان دفتر علامه چه برنامه‏ای برای ارتباط و تعامل با این اساتید داشتید؟!

5. بانک اطلاعاتی جامع از علاقمندان و ارادتمندان علامه(ره)
برای نشر اندیشه‏های علامه، همان طوری که بیان شد نیازمند بانک اطلاعاتی جامع از علاقمندان و ارادتمندان ایشان در کشور یا شهر قم هستیم و شناسایی فرصت‏هایی که آن اساتید یا مراکز زیر مجموعه آنها دارند و از این طریق به تحلیل و نقد آن اندیشه بپردازیم.

6. ارتباط با دفاتر دیگر مراجع و مراکز پژوهشی حوزه
این امر بسیار حائز اهمیت است که روابط حسنه‏ای بین دفتر علامه با دفاتر دیگر مراجع و علما و هم چنین مراکز علمی ـ پژوهشی حوزه باشد. از طرفی این ارتباط خیلی از بدبینی‏ها را کم می کند و باعث روشن شدن حقایق و کنار رفتن شبهه‏ها و سئوالات و احیاناً بدگویی‏ها و تهمت‏ها می شود. از سوی دیگر ارتباط با مراکز پژوهشی، توجه به اندیشه‏های علامه را در پی خواهد داشت. ممکن است اساتید و نخبگان این مرکز از تأملات و نظرات علامه در فلان موضوع خاص مورد تحقیق آن استاد مطلع نباشند و لذا دفتر می‏تواند نقش یک راهنما برای آنها عمل کند و اندیشه‏های علامه را در هر موضوعات مختلف معرفی و تبیین کند.

7. استفاده از ظرفیت‏های موجود دفتر علامه(ره) قم
الآن خود دفتر مرحوم علامه یک سری ظرفیت‏هایی دارد که شما باید قدر آن را بدانید. این حسینیه به این بزرگی چقدر از آن استفاده می‏شود؟ آیا غیر از ایام عزاداری و مناسبات خاص، برنامه منظمی دارید؟ چرا باید اینجا خلوت باشد؟ اندیشه علامه فضل‏الله آنقدر جای کار و توجه دارد که اینجا باید دائم شلوغ باشد و گروه‏های مختلفی از طلاب و دانشجویان و زنان بیایند و با اینجا مرتبط باشند و با اندیشه علامه فضل‏الله آشنا شوند. می‏توانید دوره های مختلف یکی دو روزه برای طلاب و دانشجویان طراحی کنید و هم اندیشه‏ها و اصول تفکر مرحوم علامه را به آنها انتقال دهید. حلقه‏های مطالعاتی آثار علامه فضل‏الله ـ چه برای عرب‏زبانان و چه برای فارسی‏زبانان ـ داشته باشید. مباحث تفسیری علامه فضل‏الله را در اینجا در جلسات منظمی شرح و بسط بدهید. متأسفانه این ظرفیت‏ها وجود دارد و هم اینکه تشنگی در حوزه‏ها هست ولی از آنها استفاده نمی‏شود. می توانید به تشابهات و تفاوت‏های مشرب فکری و فقهی و رفتار سیاسی علامه فضل‏الله با دیگر بزرگان شیعه و فعالان جنبش‏های اسلامی بپردازید که بسیار هم جای کار دارد. به ویژه اندیشه علامه در لبنان را با اندیشه‏های امام موسی صدر، علامه محمدجواد مغنیه، علامه شمس‏الدین و حتی علامه جعفر مرتضی عاملی و دیگران مقایسه و تحلیل کنید و از دل آن مباحث، چندین جزوه، مقاله و کتاب منتشر نمائید.

8. توجه به وجوه بین‎الادیانی و مذاهبی علامه(ره)
الآن یکی از نقاط مثبت و برجسته علامه، به خاطر فضای چند فرهنگی و چند مذهبی لبنان، آشنایی نزدیک او با مسیحیت و یهودیت است. این فضا برای بسیاری از مراجع و علمای ما امکان‏پذیر نبود و لذا توجه به مباحث بین‏الادیانی علامه باید به صورت ویژه، مورد توجه قرار گیرد.

9. همایش‎های سالانه نواندیشی دینی با محوریت اندیشه‏های علامه فضل‏الله
گام بعدی همایش های عملی ـ تخصصی می‏تواند باشد، می‏توان همایش‏های سالانه نواندیشی دینی با محوریت اندیشه‏های علامه فضل‏الله برگزار کرد. هر کدام از موضوعات علامه فضل‏الله و بیداری اسلامی، علامه فضل‏الله و گفتگو با ادیان، علامه فضل‏الله و تقریب مذاهب اسلامی، علامه فضل‏الله و وحدت مسلمانان، علامه فضل‏الله و اجتهاد، علامه فضل‏الله و تربیت، و علامه فضل‏الله و تبلیغ، علامه فضل‏الله و تاریخ و... می‏تواند در هر یک سال، محور اصلی همایش باشند و مباحث این همایش‏ها به صورت کتابی منتشر شود. لذا می‏تواند بسیار در معرفی و تحلیل و نقد اندیشه‏های مرحوم علامه فضل‏الله کمک کند و مسیرهایی که علامه گشود، جامع‏تر و کامل‏تر ادامه پیدا کند و از سویی مباحثی که علامه مدنظر داشت و خودشان فرصت تحقیق و پژوهش در آن زمینه‏ها را نیافت، پیگیری کنید.

10. گفتگو با اساتید و اندیشمندان جهان اسلام درباره علامه(ره) و تدوین آن در قالب کتاب
نکته بعدی، گفتگو با اساتید و فعالان و اندیشمندان جهان اسلام است درباره سیره علمی و عملی و اندیشه‏های علامه فضل‏الله است. این گفتگو باید با توجه حوزه فعالیت علمی و پژوهشی و تخصص استاد باشد که نکات جدیدی را داشته باشد و این گفتگوها بلافاصله پس از نشر در فضای سایت و نشریات کشور در قالب چندین مجلد کتاب منتشر شود. چون کتاب نقش مهمی در فرهنگ‏سازی دارد. جریانات که در قالب کتاب نتوانسته‏اند مطرح شوند، نتوانسته‏اند آن چنان که باید و شاید ماندگار و تاریخ‏ساز شوند. جریاناتی در طول تاریخ توانستند گفتمان‏ساز شوند که توانستند اندیشه‏شان را برای آیندگان به یادگار بگذارند و از این طریق است که با نوآوری‏ها و توجهاتی که به آن اندیشه‏ها شده است، توانستند سالها بعد حتی صدها سال بعد، تحولات فکری و معرفتی جدیدی رقم بزند.

11. ارتباط با بدنه حوزه
حفظ ارتباط با بدنه حوزه به ویژه طلاب، علما، مراجع و روشنفکران حوزه بسیار مهم است. متاسفانه آن چنان که باید و شاید، علامه فضل‏الله برای حوزویان شناخته شده نیست، در صورتی که او از حوزه برخاسته بود و بیش از اینکه یک سیاستمدار و رهبر سیاسی باشد، یک روحانی، مبلغ و فقیه اهل بیت(ع) و نویسنده مذهبی بود. لذا این ارتباطات بسیار ضروری است. ممکن است علما و فضلا به ایشان یا اندیشه ها یا کتاب هایش انتقاد داشته باشند و شما باید بشنوید و چنان چه نظری دارید، بیان کنید. قرار نیست شما توجیه کننده صرف اندیشه‏های علامه باشید. هم چنان که خود علامه از انتقادها استقبال می‏کرد و شخصیتی نقدپذیر و اهل گفتگو بود. شما هم باید این شیوه علامه را پیاده کنید. رهبر معظم انقلاب، درباره شهید مطهری سخن ارزنده‏ای دارند که در کتاب «استاد در کلام رهبر» گرداوری و منتشر شده است. ایشان با توجه به ارادات فراوانی که به شهید مطهری دارند و آثار ایشان را مبنای فکری نظام جمهوری اسلامی می‏دانند، امّا می‏گویند در شخص مطهری متوقف نشوید. این رویکرد برای ما هم که ارادتمند علامه فضل‏الله هستیم، باید مورد توجه ما هم قرار بگیرد و ما قرار نیست در شخص علامه فضل‏النه بمانیم. ارادت ما به علامه فضل‏الله جای خود و بحث علمی درباره آراء و اندیشه‏های ایشان جای خود، اینکه در مورد دیگران بزرگان و اندیشمندان معاصر و گذشته مانند امام خمینی(ره)، شهید صدر، امام موسی صدر و شهید بهشتی و... هم صادق است. چون ما قرار نیست فقط صرفاً مقلد و مروج باشیم. قرار است ما گام‏هایی که این بزرگان پیمودند، را ادامه بدهیم. توقف در یک اندیشه و یک شیوه اشتباهی است که ما را به تحجّر می‏کشاند.

12. تدوین خاطرات مرحوم علامه فضل‏الله
مرحله بعدی، تدوین خاطرات مرحوم علامه فضل‏الله است. الآن کتاب‏های خوبی درباره زندگی امام(ره)، شهید بهشتی، شهید مطهری و دیگر بزرگان منتشر شده است. مثلاً «ناگفته‏های زندگی امام خمینی‏(ره)»، «سیره شهید بهشتی»، «مصلح بیدار»، «سیره شهید رجایی» و... کتابهایی هستند که در شناخت شخصیت بزرگان ما با استقبال مواجه شده است. این نوع کتاب‏ها، برای آشنایی مقدماتی با علامه می‏تواند مناسب باشد و در چند قطع و برای چندین قشر ـ مانند عموم، جوانان، دانشجویان، حوزویان و اساتید ـ منتشر شود.

13. ارتباط با رسانه‏ها
ارتباط با رسانه‏ها بسیار مهم و نقش آفرین است. متأسفانه گروههای مذهبی و فرهنگی آن گونه باید با رسانه‏ها تعامل ندارند. و از ظرفیت‏های رسانه‏ها غافلند. البته همه شان اینگونه نیستند. برخی گروهها که فعالیت خاصی ندارند، دائم با رسانه‏ها ارتباط دارند و آدم فکر می‏کند چه مجموعه‏ای باشند؟! ولی از نزدیک که فعالیت آنها را می‏بیند، می‏فهمد که آنها آن طور که در رسانه‏ها بیان می‏کند نیستند. لذا متوجه این بعد قضیه هم باشید. ارتباط با رسانه، مثل شمشیر دو لبه است که هم می تواند تقویت کننده فعالیت ها باشد و هم تخریب کننده. لذا باید به درستی و به اندازه و به جا با رسانه‏ها ارتباط داشت. ارتباط بی‏جهت با رسانه ها، جز اتلاف وقت و انحراف از اهداف چیز دیگری به همراه نمی آورد و مجموعه فکر می‏کند با چند تا گزارش و مصاحبه، در فضای واقعی جامعه کاری انجام داده است.

ارتباط با رسانه‏ها از جهات مختلفی حائز اهمیت است. از سویی دیگر برخی از نشریات امکانات بیشتری دارند. برخی می توانید ویژه‏نامه یا پرونده‏ای ویژه مرحوم علامه در بیاورند یا اینکه مصاحبه‏هایی درباره علامه ترکیب بدهند و لذا همین امر باعث می‏شود که اندیشه‏های ایشان تبیین، تحلیل و یا نقد شود و به زنده شدن اندیشه در فضای فکری جامعه کمک می کند.

امّا با توجه به رویکرد صحیح برای تعامل با رسانه‏ها، باید گفت که می‏توان پیشنهاد پرونده هایی برای این موضوع داد. الآن خیلی از نشریات و خبرگزاری ها، دنبال سوژه می‏گردند و چه سوژه‏ای بهتر از بیداری اسلامی، وحدت مسلمانان، مبارزه با ظلم و تحجر. اندیشه های علامه فضل‏الله می‏تواند یکی از سوژه های خوب برای رسانه ها و مردم و به ویژه حوزه‏های ما باشد. از طرفی خیلی از خبرنگاران و فعالان فکری و فرهنگی ما تمایل دارند که علامه فضل‏الله و اندیشه‏هایش را بیشتر بدانند، لذا شما با پیش قدم شدن در این زمینه می‎توانید به معرفی اندیشه های علامه فضل‎الله کمک کنید. با هر کدام از نشریات می تواند با رویکرد خاصی خودشان وارد شوید. مثلا برای ارتباط خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، پرونده‏هایی درباره بررسی اندیشه‏های تفسیری و قرآنی علامه فضل‏الله، نقش قرآن و روایات در اندیشه علامه، بررسی تفسیر «من وحی القرآن» علامه و... را پیشنهاد دهید. برای خبرگزاری قدس (قدسنا)، اندیشه‏های استعمارستیزانه و به ویژه مبارزه با صهیونیسم و دفاع از ملت مظلوم فلسطین و لبنان را پیشنهاد دهید. برای خبرگزاری تقریب، اندیشه‏های تقریبی؛ برای مرکز خبر حوزه یا رسانیوز، وجوه حوزوی و روحانی و حوزه مطلوب از دیدگاه علامه، برای خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، معرفی آثار مکتوب، برای حوزه هنری و سایت‏های شعر و ادبی، وجوه ادبی و ذوق شاعری علامه و... را مطرح نمائید. لذا در می‏یابید که ما جا برای کار بسیار زیاد است و این گونه می‏توانید اندیشه علامه فضل‏الله را به دیگران معرفی کنید.

14. حمایت از تحقیقات درباره علامه و اندیشه‏هایشان
یکی از وظایف جدی شما حمایت از تحقیقات و پژوهش و نگارش پایان نامه و مقالات در زمینه اندیشه و تفکرات علامه است. الآن بسیاری از دانشجویان و طلاب و حتی مراکز تحقیقاتی منتظر سوژه‏های ناب و غیرتکراری هستند. چه بسا شما می توانید لیستی از موضوعاتی که علامه فضل‏الله به آنها پرداخته است یا جای تحقیق در اندیشه علامه فضل‏الله دارد، را اعلام کنید. مواردی که در اولویت خودتان هست را می‏توانید مشخص کنید. و به این گونه‏ای می‏توانید بسیاری از مراکز و دانشجویان و طلاب را با اندیشه ها و نوآوری‏های علامه آشنا سازید تا تأملات جدی‏تری روی اندیشه ایشان صورت بگیرد. همان طوری که عرض شد قرار نیست همه این تحقیقات جانب‏دارانه و غیر انتقادی باشد، بلکه شما باید با روی باز با آنها برخورد کنید تا آنها حقایق را بیان کنند و به صرف گمانه‏ها و پیش‏داوری، درباره اندیشه و خود شخصیت انسان، نظر ندهند.

15. تدوین کتاب ها و کلیپ‏های موضوعی درباره اندیشه‏های علامه فضل‏الله(ره)
بحث بعدی، کتاب های موضوعی است به نظرم جای تحقیقاتی درباره اندیشه سیاسی علامه فضل‏الله، اندیشه تربیتی، اندیشه اجتماعی، اندیشه اقتصادی، اندیشه فقهی، اندیشه تاریخی و اندیشه تقریبی علامه خالی است و هر کدام از اینها می تواند یک کتاب تحلیلی، در مورد ا ندیشه‏های علامه باشد. نکته بعدی، استفاده از ابزار هنر است. الآن سخنرانی‏ها و گفتگوهای تصویری بسیاری از علامه فضل‏الله موجود است. انتخاب گزیده‏های ضروری آنها و ارائه آنها در قالب‏های مختلف مانند بولوتوث، کلیپ، فیلم‏های 30ـ 20 دقیقه می‏تواند در بسط اندیشه علامه کمک نماید. موضوعات بسیاری می‏توان شناسایی کرد که که از این طریق می‏توان آنها را در استرس مردم قرار داد. به نظرم اگر این کلیپ‏ها و گزیده سخنرانی به صورت زیبا و جذابی تدوین و ترجمه شود، قابلیت پخش صدا و سیمای ما خواهد داشت. این نوع فعالیت‏ها می‎تواند بسیار به ما کمک کند. این که دفتر علامه در بیروت قصد راه‏اندازی شبکه تلویزیونی دارد، بسیار ارزشمند است، ولی باید با این گونه فعالیت‏ها، با شبکه‏های اسلامی دیگر منطقه و جهان مرتبط باشد و این نوع خدمات را ارائه نماید. برای مثال سخنرانی‏های آتشین علامه در حمایت از مقاومت و انتفاضه فلسطین، انتقاد از آمریکا و غرب و رژیم صهیونیست، هشدارهای دلسوزانه به سران و مردم کشورهای عربی، تذکرات دلسوزانه و عاطفی به جوانان و زنان و دختران و موضوعات با اولویتی هستند که می تواند برای فرد مسلمانی جذاب باشد. ساختن مستندی درباره زندگی و اندیشه‏های علامه هم یک راهکار دیگری است و اگر دفتر علامه در بیروت به زبان عربی چنین مجموعه‎هایی دارند، سریع آن را به فارسی ترجمه کنید و سپس توزیع نمائید. راهکارهای بسیار دیگری می‏توان ذکر کرد و اینها اهم مواردی بود که می‏تواند به معرفی اندیشه این عالم متفکر و مجاهد نستوه کمک کند. والسلام علیکم و رحمه‏الله و برکاته.

منبع: وبلاگ نقد
http://naghd123.blogfa.com/