بیدل دهلوی

میرزا عبد القادر عظیم آبادی هندوستانی متخلص به بیدل از شاعران بزرگ و نامی قرن یازدهم و دوازدهم هجری است . وی در میان پیروان سبک هندی ، ممتاز است . اصل خاندانش از ترکان جغتایی است ولی او در عظیم آباد هند در سال 1023 - 1054 هجری - ولادت یافت. از دوران جوانی به تحصیل دانش و علوم زمانه پرداخت . نزد شاهزاده محمد اعظم شاه ارج و مقام داشت به طوری که یک منصب بزرگ لشکری به وی اعتا شده بود . با این حال بیدل شاعری ستایشگر نبود حتی زمانی که محمد اعظم شاه از او درخواست قصیده ای در مدح خود کرده بود به کلی از کار خود کناره گرفت . کنج عزلت برگزید و در خلوت خود آثار نظم و نثر فراوانی به جای گذارد . دوستدارن و مریدانش و حتی بزرگان دولت به خانه او رفت و آمد داشتند و از محضرش بهره ها میبردند تا اینکه در سال 1100 - 1133 هجری - دار فانی را وداع گفت

او را در حیاط خانه خود به خاک یسپردند .

سبک شعری :

بیدل شاعر مضامین نو و پیچیده ، تشبیهات دور از ذهن و خیال پردازی های وسیع است . او ساده ترین موضوع را چنان با پیچیدگی بیان میکند که برای درک هر بیت از شعرهایش باید پره های بسیاری را باز کرد و با سختی ، مقصود او را از پس ابهامات درک کرد . البته یکی از اصلی ترین ویژگی های سبک هندی همین خیال پردازی های بی حد و حصر است . نمونه آن در شعر صائب هم دیده میشود .ولی نه صائب و نه هیچ شاعر دیگری در این زمینه به پای بیدل نمیرسند .

گاه مبهم گویی های بیدل سبب ملال و دلزدگی خواننده میگردد . ولی برای رعایت جانب حق باید تاکید کرد که بیدل شاعر چیره دستی در سبک هندی است .

آثار بیدل :

بیدل شاعر پرکاری بوده و آثار بسیاری از خود بر جای گذارده است

کلیات دیوان : مشتمل بر قصاید ، غزل ها ، ترجیع ها ، ترکیب ها ، مخمس ، مقطعات ، مستزاد و رباعی است
مثنوی های عرفات
طور معرفت
طلسم حیرت
محیط اعظم
تنبیه المهوسین





چنین کشتـﮥ حسرتِ کیستم من؟ که چون آتش از سوختن زیستم من

نه شادم نه محزون نه خاکم نه گردون نه لفظم نه مضمون چه معنیستم من؟

نه خاک آستانم نه چرخ آشیانم پَری می فشانم کجا ییستم من ؟

اگر فانیم چیست این شور هستی؟ و گر باقیم از چه فانیستم من؟

بناز ای تخیّل ببال ای توهّم که هستی گمان دارم و نیستم من

هوایی در آتش فگنده است نعلم اگر خاک گردم نمی ایستم من

نوایی ندارم نفس می شمارم اگر ساز عبرت نیَم، چیستم من؟

بخندید ای قدر دانان فرصت که یک خنده بر خویش نَگریستم من

درین غمکده کس مَمیردا یا رب به مرگی که بی دوستان زیستم من

جهان کو به سامانِ هستی بنازد کمالم همین بس که من نیستم من

به این یک نفس عمرِ موهوم بیدل فنا تهمِت شخصِ باقیستم من