قطب الدین رازی

محمد بن محمد بویه ای رازی ورامینی معروف به قطب الدین رازی (۶۴۷-۷۶۶ق) از بزرگان و دانشمندان اسلام و مفاخر شیعه در علم منطق و کلام و فلسفه که در زمان حیات خود میان دانشمندان شیعه و سنی از جایگاه ویژه ای برخوردار بود. وی شارح حکمت اشراق سهروردی است و کتاب المحاکمات بین شرحی الاشارات که داوری میان شرح فخر رازی و شرح خواجه نصیرالدین طوسی از مهم ترین آثار اوست.
قطب الدین رازی در سال ۶۴۷ق متولد شده است. محل تولد او شهر ورامین از توابع تهران بوده. محقق ثانی نسبش را از سلسلهٔ دیالمهٔ آل بویه می داند اما در مستدرک الوسائل آمده، شهید اول که از شاگرددان رازی بوده وی را از نوادگان شیخ صدوق معرفی کرده و می گوید: در پایان یک جلد قواعد الاحکام علامه حلی دیدم که قطب الدین با خط خود نوشته بود: بنده نیازمند به درگاه خالق بی نیاز، محمد بن محمد ابوجعفر بابویه در پنجم ذی القعده سال ۷۰۸ از استنساخ این کتاب فراغت یافت.

رازی پس از تحصیل علوم مقدماتی نزد قاضی عضدالدین ایجی مؤلف کتاب مواقف و علامه حلی، علوم معقول و منقول را آموخت و در منطق و فلسفه تخصص یافت. میرسید شریف جرجانی، سعدالدین تفتازانی و شهید اول نزد رازی شاگردی کردند. شهید اول، قطب رازی را بزرگ ترین شاگرد علامه می داند. قطب در ۷۱۳ق از علامه اجازه دریافت نمود.

وی در حدود سال ۷۰۸ق تا ۷۰۹ق از عراق عرب به ایران آمد و به واسطه شیعه شدن سلطان محمد خدابنده و احترامی که نزد وی داشت، اقدام به تأسیس مدرسهٔ سیار و تعلیم و تربیت شاگرد کرد. در این مدرسه علاوه بر علوم و فنون اسلامی اعم از معقول و منقول به ترویج شریعت اسلام و مذهب شیعهٔ امامیه پرداخت.
او مورد توجه مخصوص سلطان ابوسعید فرزند سلطان محمد خدابنده و وزیرش خواجه غیاث الدین بود.
آثار
المحاکمات بین شرحی الاشارات، این کتاب داوری بین دو شرح فخر رازی و خواجه نصیرالدین طوسی بر اشارات ابن سینا است. شرح فخر رازی، شرحی انتقادی بر اشارات ابن سینا است و شرح اشارات خواجه دفاع از ابن سینا و نقد شرح فخر است. رازی در این کتاب میان این دو داوری و محاکمه می کند.
تحریر القواعد المنطقیه فی شرح الشمسیه؛ در منطق. کتاب حاضر شرحی است معروف بر کتاب الشمسیه، نجم الدین عمر بن علی کاتبی قزوینی (۶۷۵ق) که به نام غیاث الدین محمد بن خواجه رشیدالدین وزیر سلطان خدابنده نوشته شده است.
لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، در منطق. این کتاب شرحی است بر مطالع الانوار سراج الدین محمود بن ابی بکر ارموی. میر سید شریف جرجانی بر آن حاشیه زده است.
بحر الاصداف،
تحفة الاشراف، این دو کتاب شرح بر تفسیر الکشاف عن الحقایق التنزیل زمخشری است. تحفة الاشراف مفصل تر از بحر الاصداف است.
رسالة فی تحقیق الکلیات،
لطائف الاسرار،
شرح الاشارات،
شرح الحاوی الصغیر فی الفروغ،
شرح حکمة الاشراق،
شرح بر قوائد الاحکام،
تقسیم العلم و ...

قطب الدین رازی از ۷۳۶ق پس از قتل ابوسعید و هرج و مرج در ایران به سوریه رفت و در شام رحل اقامت افکند و در ۷۶۶ق دار فانی را وداع گفت و مدفن او در همان شهر است.