ویهلم دیلتای

ویلهلم دیلتای (۱۹ نوامبر ۱۸۳۳ - ۱ اکتبر ۱۹۱۱) مورخ، جامعه شناس، روان شناس و فیلسوف آلمانی ست. او از بنیان گذاران جامعه شناسی تفهمی به شمار می رود.

دیلتای از جمله اندیشمندانی است که آثارش به زبان انگلیسی قدری دیر ترجمه شده اند. آثار این فیلسوف در سال ۱۹۸۹ به زبان انگلیسی برگردان شدند.

دیلتای با پوزیتیویسم مخالفت کرد و معتقد بود نمی توان علوم انسانی را در قالب تجربه ریخت. اصطلاح هرمونتیک نخستین بار توسط او به کار رفت.

بحث از بنیادهای فلسفی علوم انسانی نخستین بار در تاریخ علوم انسانی غرب با انتشار کتاب «مقدمه بر علوم انسانی» ویلهلم دیلتای در ۱۸۸۳ مطرح شد. نگاه دیلتای به مباحث فلسفه علوم انسانی در ذیل پارادایم هرمنوتیک قرار می گیرد که در واکنش به پوزیتیویسم شکل گرفت. او رسالت کتابش را نیز «تثبیت اهمیت و استقلال علوم انسانی در مقابل سلطه تحمیل شده دیدگاه علوم طبیعی در تفکر فلسفی» می داند.

او یکی از اندشمندان تاثیرگذار و شاید موسس در حوزه هرمنوتیک است و در کنار شلایرماخر و گادامر، به عنوان یکی از اضلاع مثلث هرمنوتیک مدرن مطرح به شمار می آید. دیلتای برای نخستین بار هرمنوتیک را بنیاد روش شناختی علوم انسانی معرفی می کند و می کوشد این علوم را از سیطره پوزیتیویسم برهاند.

دیلتای با توجه به ویژگی های کنش انسانی و معنادار بودن کنش های آدمیان، به تفاوت موضوعات علوم انسانی و علوم طبیعی پی برده بود. ماکس وبر، جامعه شناس آلمانی، با تأثیرپذیری از دیلتای توانست نوع جدیدی از جامعه شناسی را بنیان گذارد که کمتر از علوم طبیعی الگو می گرفت (جامعه شناسی تفهمی).