دفتر ادبیات انقلاب اسلامی

دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در سال 1372 با هدف تولید منابع ادبی – تاریخی با موضوع انقلاب اسلامی در حوزه هنری تأسیس شد. فعالیت این دفتر، تولید آثار علمی بر بنیاد یافته ها و گردآوری هایی است که نزدیک به دو دهه جست و جو و تلاش میدانی را پشت سر داشته است. ثمره این فعالیت ها اولاً توانسته تا حدودی جای خالی سازمان های پژوهشی را پر کند و به طور غیرمستقیم نهادهای کم کار را به فعالیت اساسی وادارد، ثانیاً منشأ و سپس الگوی تولید در حیطه تاریخ پژوهی های وطنی قرار گیرد. هم اینک دفتر ادبیات انقلاب اسلامی از جایگاهی قابل قبول در عرصه پژوهش های تاریخ انقلاب اسلامی برخوردار است؛ به طوری که عضو «مجمع هماهنگی تاریخ پژوهی، اسنادی و بانک های اطلاعاتی» (مهتاب) است و در کنار مراکزی همچون «کتابخانه ملی ایران»، «کتابخانه، موزه و مرکز اسناد شورای اسلامی »، «مؤسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی»، «مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه»، «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» و «بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی» نقشی فعال در توسعه تاریخ نگاری مرتبط با انقلاب و تاریخ معاصر ایران داراست. این دفتر تاکنون حدود 120 جلد کتاب منتشر کرده است. تاریخنگاری دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در سه شکل انجام می گیرد:
الف) نگارش روزشمار
ب) تاریخ شفاهی
ج) دایرهالمعارفنویسی
از تولیدات این دفتر در زمینه نگارش روزشمار، می توان به روزشمار انقلاب اسلامی (57- 1356)که یازده جلد آن به چاپ رسیده و مجلدات دوازدهم تا چهاردهم آن در مرحله آمادهسازی است و جلد پانزدهم در مرحله نگارش می باشد، روزشمار 15 خرداد (43- 1340) که 2 جلد آن منتشر شده است و 6 جلد دیگر آن در مرحله آمادهسازی است و هفت جلد دیگر آن در حال نگارش است اشاره کرد.
در زمینه تاریخ شفاهی نیز تاکنون 35 جلد کتاب خاطرات از جمله جواد منصوری، رجبعلی طاهری، احمد احمد، مصطفی رهنما، هادی غفاری، جنبش دانشجویی تبریز، مجموعه یازده جلدی خاطرات 15 خرداد، عزت الله شاهی و مرتضی نبوی انتشار یافته است.
در زمینه دایره المعارفنویسی میتوان به انتشار دو جلد از فرهنگ ناموران معاصر و دو جلد از مجموعه سه جلدی دایره المعارف انقلاب اسلامی ویژه نوجوانان و جوانان و همچنین دایره المعارف زندانهای سیاسی دورهی پهلوی که در حال نگارش است، اشاره نمود.
هم اکنون دو پایگاه تخصصی www.15khordad42.com و www.oral-history.ir در این دفتر مشغول اطلاعرسانی به تاریخپژوهان و علاقهمندان در داخل و خارج از کشور هستند.
دفتر ادبیات انقلاب اسلامی با برپایی «چهارمین نشست تخصصی تاریخ شفاهی» در اسفندماه سال 1386 و همایشهایی همچون «15 خرداد 1342ـ زمینه ها و بسترها» در 12 خرداد 1387و همکاری و مشارکت با همایش «ایران و استعمار انگلیس» گامهای مؤثری در ثبت و نگارش تاریخ انقلاب اسلامی و روشن کردن ابعاد زوایای پنهان و پیدای تاریخ معاصر ایران به ویژه تاریخ انقلاب اسلامی برداشته است.
همچنین در کنار برگزاری این همایشها و نشستها، کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران یکی از زیرمجموعههای دفتر ادبیات انقلاب اسلامی آماده به خدمت به پژوهشگران انقلاب اسلامی است.
غیر از این کتابخانه تخصصی، بایگانی تدوین تاریخ انقلاب اسلامی با حدود450 هزار برگه اطلاعات، بایگانی تاریخ شفاهی با بیش از 5000 ساعت مصاحبه، بایگانی ناموران معاصر ایران با حدود 50 هزار پرونده از رجال ایران از جمله داراییهای پژوهشی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی است.

واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی
در ایران مراکز متعددی دستاندرکار پژوهش و تحقیق درباره تاریخ معاصر ایران، به ویژه دوران انقلاب اسلامی هستند. از جمله آنها «واحد تدوین انقلاب اسلامی» حوزه هنری است. این واحد پیش از تشکیل دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، در نیمه اول سال 1371، در یکی از اتاقهای ساختمان مرکزی حوزه هنری تشکیل شد و پس از شکلگیری دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در سال 1372 با عنوان «واحد تدوین انقلاب اسلامی» در زیرمجموعه این دفتر قرار گرفت.
اکنون بخشهای اصلی زیر، با هدف سامان دادن به حوزه پژوهشی و اطلاعرسانی تاریخ انقلاب اسلامی و تولید آثار مرجع در موضوعات مرتبط با آن در این واحد به فعالیت مشغول هستند:
- گروه شناسایی، فیش برداری و کدگذاری منابع.
- گروه نگارش روزشمار 15 خرداد (1343- 1340).
- گروه نگارش روزشمار انقلاب اسلامی (1357-1356).
- گروه نگارش دایرهالمعارف انقلاب اسلامی (ویژه نوجوانان و جوانان).
- گروه بانک اطلاعاتی رایانهای (تشکیل بانک اطلاعاتی رایانهای دورههای تاریخی 1343-1340 و 1357-1356).
آمار زیر دربرگیرنده گزارشی مختصر از فعالیتهای گذشته این واحد است:
1. شناسایی حدود 2 هزار کتاب و 400 عنوان نشریه مرتبط با موضوعات مذکور در بیش از 100 کتابخانه و مراکز آرشیوی سراسر کشور.
2. گزینش 170 عنوان کتاب خارجی (انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، روسی و عربی) و ترجمه 15 کتاب از این عناوین به طور کامل و بخشهایی از 155 عنوان کتاب دیگر.
3. گزینش 3600 عنوان مقاله، گزارش، خبر از 180 عنوان نشریه خارجی و ترجمه آنها.
4. فیشبرداری از منابع شناسایی شده موارد 1 و 2 و 3 و تهیه حدود 450 هزار برگه تحقیقاتی.
5. تشکیل بانک اطلاعات رایانهای با قابلیت جست و جوی کلیدواژهای؛ در حال حاضر حدود 320 هزار فیش از 450 هزار برگه تهیه شده در این واحد، در این بانک وارد شده است. در این بانک علاوه بر فیش ها، تصاویر، اسناد، نمایه، روزشمار و ... با قابلیت جست و جو در حال ورود اطلاعات است.
6. تهیه آرشیو عکس موضوعی، شخصیتها، حوادث، امکان و ... (حدود 12 هزار قطعه).
7. انتشار 1 جلد «کتابشناسی انقلاب اسلامی».
8. انتشار 2 جلد «روزشمار 15 خرداد» (1/1/1340-31/3/1343)، جلد دوم (1/4/1340-31/6/1340) و 6 مجلد در مرحله آماده سازی و مجلدات بعدی در مراحل مختلف نگارش است.
9. انتشار 11 جلد «روزشمار انقلاب اسلامی» (1/1/1356-15/10/1357)، 3 جلد در مرحله آماده سازی و مجلدات بعدی در مرحله نگارش.
10. انتشار 2 جلد «دایرهالمعارف انقلاب اسلامی» (آ- ص) جهت گروه سنی نوجوان و جوان. مجلد سوم (پایانی) در حال نگارش است.
در اولین دوره انتخاب برترین کتابهای مرتبط با امام خمینی و انقلاب اسلامی در آذرماه 1385 کتاب دایرهالمعارف انقلاب اسلامی از سوی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی به عنوان یکی از کتابهای برتر حوزه تاریخ انقلاب اسلامی معرفی و از آن تقدیر شد. در دوره بعدی نیز کتاب روزشمار 15 خرداد نیز به عنوان یکی از کتابهای برتر حوزه تاریخ انقلاب اسلامی معرفی و از آن تقدیر شد.

واحد پژوهش
واحد پژوهش از جمله بخشهای زیرمجموعه دفتر ادبیات انقلاب اسلامی است که پژوهشگران و محققانی چند در زمینه تاریخ و ادب و فرهنگ معاصر ایران و به خصوص تاریخ انقلاب اسلامی ایران از سال 1372 در آن مشغول به کارند و در واقع این بخش با بهرهگیری از دانش و قلم و تخصص و تجربه اعضایش، مهمترین انگیزه و علت تشکیل دفتر ادبیات انقلاب اسلامی را که همانا تحقیق و پژوهش علمی و دقیق تاریخی درباره انقلاب اسلامی است تحقق میبخشد و تلاش میکند تا به ابعاد مختلف این واقعه مهم تاریخ معاصر ایران زمین نظری دقیق افکند و زوایای تاریک آن را روشن سازد.
همچنین کوشش میکند تا مسائل، وقایع، تحولات و برهههای مهم و نقاط عطف تاریخ انقلاب اسلامی را که تاکنون مغفول مانده یا توجه کافی به آنها نشده است، بررسی کرده و حاصل را به صورت کتاب یا مقاله تحقیقی و در خور عنایت ارائه و منتشر نماید.واحد تاریخ شفاهی
این واحد از بدو تشکیل دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در سال 1372 با نام «واحد تاریخ شفاهی» فعالیت خود را آغاز کرد . تاریخ شفاهی مجموعه ای از روایت های متشابه و متضاد است که در پی یک گفتگوی تفصیلی با جنبه های استفهامی و استنباطی و بعضاً نقد و تفسیر گذشته به دست آمده و در یک نظام واحد ، روایتی تاریخی از یک واقعه را ارائه می کند . بر این اساس دستیابی به موضوع و راوی ، دیدار و گفتگوی مصاحبه کننده (وقایع نگار) با راوی و تدوین و ارائه اثر یا متن مهم ترین مراحل کار تاریخ شفاهی است .
واحد تاریخ شفاهی با جمع آوری مشاهدات ، خاطرات و اطلاعات افراد مبارز و یا مطلع از روند پیروزی انقلاب اسلامی و یا حوادث مهم تاریخ معاصر و انتشار آنها ، ضمن تلاش در راه حفظ تاریخ انقلاب اسلامی به نشر ارزش ها و آرمان های بلند انقلاب اسلامی نیز می اندیشد .
این واحد شامل بخش های زیر است :
1- بخش مصاحبه
2- بخش بایگانی
3- بخش تحقیق و تدوین
این واحد تاکنون حدود 6150 ساعت مصاحبه با 850 نفر از مشاهیر و رجال سیاسی و فرهنگی معاصر انجام داده که از میان آنها 35 عنوان کتاب خاطرات مستقل به چاپ رسیده است. خاطرات هادی غفاری، آیت آلله پسندید ، حبیب الله طاهری گرگانی، مرتضی الویری، رجبعلی طاهری، جواد منصوری (پیش از انقلاب) ،سید علی اکبر محتشمی ، محمدکاظم بجنوردی ، احمد احمد، خاطرات زندان، مرضیه حدیدچی (دباغ)، شیخ مصطفی رهنما، مرتضی نبوی، عزت شاهی (عزت الله مطهری)، اکبر براتی، کاظم اکرمی، کاظم ذوالانوار، سید علی اکبر ابوترابی، محمدحسین بهجتی (شفق) و ماشاءالله کازرونی بخشی از آثار منتشره این واحد را تشکیل می دهد. هم چنین خاطرات «قیام 15 خرداد» در 11 جلد و پژوهشی در زمینة «جنبش دانشجویی دانشگاه تبریز» از دیگر آثار منتشر شده این واحد است .
واحد تاریخ شفاهی 3 پژوهش نیز در زمینه ریشه ها، علل و چگونگی تصرف لانه جاسوسی (سفارت آمریکا) و حوادث پس از آن را آغاز نموده است که در مرحله تدوین هستند. همچنین تحقیق و پژوهش پیرامون مقطع زمانی حضور حضرت امام خمینی در فرانسه و مصاحبه با شاهدان و مرتبطین دفتر ایشان در نوفل لوشاتو نیز در دستور کار قرار دارد.
از میان آثار چاپ شده خاطرات عزت شاهی ، احمد احمد ، مرضیه حدیدچی (دباغ) به ترتیب با 17 ، 12 و 12 بار چاپ ، بیشترین مخاطب را جذب نموده است . این واحد هم اکنون درصدد انتشار خاطرات آقایان حسین عالی ، آیت الله سید رضی شیرازی ، جلال غنی زاده ، محمدرضا حافظ نیا ، سید تقی درچه ای ، جواد منصوری (پس از انقلاب) ، خانم دستغیب و ... است . واحد تاریخ شفاهی علاوه بر کار ضبط و انتشار خاطرات به هنرمندان و محققان در جهت خلق آثار ادبی ، هنری ، تاریخی نیز مشاوره می دهد .
واحد تاریخ شفاهی طی سال های گذشته در برپایی 5 کارگاه و نشست تخصصی و 2 همایش تاریخ شفاهی که با همکاری مراکز پژوهشی، اسنادی و دانشگاهی کشور برگزار شده ، مشارکت داشته است. همکاران این واحد همچنین اولین سایت تخصصی تاریخ شفاهی را از سال 86 به نشانی www.oral-history.ir راه اندازی کرده و به انتشار اخبار و مطالب تخصصی این حوزه مبادرت می ورزند.

گروه ترجمه و پژوهش منابع خارجی
گروه ترجمه و پژوهش منابع خارجی در نیمه دوم سال 1372 در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی آغاز به کار کرد. محور اصلی کار این مجموعه در آغاز جمعآوری مقالات و سپس کتاب های خارجی در خصوص انقلاب اسلامی بود و رفته رفته با جذب امکانات بیشتر وظایف دیگری نیز در حیطه مأموریتهای این بخش قرار گرفت که از آن جمله می توان به طبقهبندی و انجام امور کتاب و مقالهشناسی برای مقالات و کتاب های گردآوری شده، بررسی کارشناسی و گزینش مقالات مورد نیاز برای ترجمه و استفاده در طرحهای تحقیقاتی دفتر و سپس ترجمه آثار، بازخوانی و بازنویسی و ویرایش آثار ترجمه شده اشاره کرد.
در کنار اموری که ذکرشان رفت فعالیت های جنبی دیگری نیز به این گروه واگذار گردید که از آن جمله می توان به گردآوری اطلاعات مورد نیاز مرکز مطالعات و تحقیقات فرهنگ و ادب پایداری از اینترنت و ترجمه آنها، ترجمه کلیه پشت جلدهای آثار منتشره، شناسایی و ترجمه اسناد خارجی، طبقهبندی و تهیه فهرست مقالات و آثار گردآوری شده در گروه، ارائه خدمات کتابشناسی و ترجمهای به همکاران حاضر در مرکز از جمله همکاران کتابخانه جنگ و ترجمه مقالات منتخب به انگلیسی برای درج در پایگاه اطلاعرسانی و هفته نامه تاریخ شفاهی ایران اشاره کرد.
در حال حاضر این گروه دربردارنده مجموعهای قریب به هفت هزار و پانصد عنوان مقاله خارجی و بیش از هزار عنوان کتاب خارجی به زبان های انگلیسی، فرانسه، آلمانی، روسی و عربی با موضوع تاریخ معاصر ایران است که از این تعداد نزدیک به نیمی از مقالات و قریب به یک چهارم کتابهای گردآوری شده به فارسی ترجمه شدهاند.
بخشی از آثار گردآوری شده این گروه را در کمتر کتابخانهای میتوان سراغ گرفت که از آن جمله می توان به گردآوری مجموعه بیش از پنجاه سال هفتهنامه تایم از آغاز جنگ جهانی دوم تا پایان قرن بیستم میلادی، مجموعه چهارده جلدی اسناد دیپلماتیک بریتانیا از 1881 تا 1965 و مجموعه 6 جلدی اسناد بریتانیا درباره خلیج فارس اشاره کرد.

کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران
با شکلگیری دفتر ادبیات انقلاب اسلامی در سال 1372 ش، تحقیق و پژوهش درباره جنبههای مخلتف انقلاب اسلامی ایران محور اصلی فعالیتهای این دفتر گردید و برای پشتیبانی پژوهش ها و مطالعات، تهیه مهم ترین عنصر تحقیق و پژوهش یعنی منابع مکتوب و غیرمکتوب کتابخانه ای مدنظر قرار گرفت

الف) کتابها
طرحهای مختلف پژوهشی و تحقیقاتی دفتر، ذیل موضوع انقلاب اسلامی که سببساز تشکیل زیرمجموعه های پیش گفته گردید، هر کدام عامل مهمی برای گردآوری منابع اصلی و فرعی شد. در این مسیر پس از کارشناسیهای بسیار دقیق در شناسایی منابع مورد نیاز توسط شورای خرید کتاب به تدریج اقدام به جمعآوری آنها شد و در مدت زمانی کوتاه، کتابخانهای ارزشمند حاوی کتاب های مهم، معتبر و مستند تاریخ معاصر ایران از قاجاریه تا زمان حاضر شکل گرفت. تمرکز بر موضوعی خاص در خرید کتاب سبب شد تا در مدتی کوتاه، کتابخانه یاد شده به کتابخانه ای تخصصی و غنی تبدیل شود؛ کتابخانه ای که برخی از آثار جمعآوری شده در آن کمنظیر و بسیار ارزشمند و بیهمتاست و از اعتباری ویژه در میان کتابخانههای تخصصی به ویژه در موضوع تارخ معاصر ایران و انقلاب اسلامی برخوردار است.
با درک ضرورت بررسی زمینه ها و مقدمات شکل گیری انقلاب اسلامی که می بایست به دوران مشروطیت، عصر رضا خان و محمدرضا شاه پهلوی نیز توجه می شد منابع موجود درباره این دوره ها نیز گردآوری و تهیه گردید و به برهه های مهم و اساسی و نقاط عطف تاریخ انقلاب نیز توجه ویژه ای مبذول گردید. برهه هایی همچون قیام 15 خرداد 1342، سال های نهضت امام خمینی، فعالیت نیروهای مختلف اجتماعی و سیاسی در مبارزه علیه رژیم پهلوی، روزها و حوادث سرنوشت ساز سال های 1356 و 1357 تا پیروزی انقلاب اسلامی در 22 بهمن 57، همچنین حوادثی همانند حادثه 17 شهریور تهران، مبارزات مردم شهرهای قم، تبریز، شیراز، مشهد و دیگر شهرهای ایران علیه رژیم پهلوی، قضایای تبعید حضرت امام به نجف و سپس نوفللوشاتو و دهها و صدها حادثه و واقعه مهمِ زمینهساز انقلاب اسلامی، همه و همه از سرفصلهایی بود که تهیه منابع آنها و جمع آوری ویژه و تمرکز یافته منابع، محتوا و غنای کتابخانه را دوچندان نمود و از منحصر به فردترین کتابخانه ةای تخصصی ایران را موجب گشت.
در حال حاضر بخش کتاب کتابخانه تخصصی انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر دفتر ادبیات انقلاب اسلامی با بیش از 8500 عنوان کتاب در یازده هزار مجلد پاسخگوی پژوهشگرانی است که از سوی مراکز تحقیقاتی، دانشگاهها و سایر مراکز و نهادها به صورت روزافزون برای انجام پژوهش در تاریخ معاصر ایران خاصه انقلاب اسلامی رجوع می کنند.

ب) نشریات
اهمیت فراوان گردآوری اطلاعات برای انجام پژوهشها و طرح های تحقیقاتی موجود در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی سبب گردید تا همزمان با گردآوری کتاب برای انجام پژوهشها و تحقیقات، جمعآوری نشریات مرتبط با کار پژوهشی نیز در دستور کار دفتر ادبیات قرار گیرد. نخست نشریات در حال انتشار و دوم نشریات قدیمی و تعطیل شده از عصر ناصری تا سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی که هر کدام منابع اطلاعاتی و دادههای خام تحقیقاتی و مطالعاتی را در خود جای دادهاند.، جمع آوری گردید.
در حال حاضر حدود یک هزار شماره مجله و روزنامه در قالب بیش از پانصد عنوان نشریه در موضوع های سیاسی، فرهنگی، مذهبی و نظامی در حیطه انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران از سال های سلطنت ناصرالدین شاه و مشروطیت، حکومت پهلوی اول و دوم و سال های انقلاب اسلامی به بعد به مجموعه منابع کتابخانه اضافه نموده است.

ج) لوحهای فشرده (دیداری و شنیداری)
با ورود لوحهای فشرده به بازار نشر و عرصه پژوهش، تولید این گونه آثار نرم افزاری از رونق روزافزونی برخوردار گشته است بخش دیداری و شنیداری کتابخانه در حال حاضر با بیش از 600 حلقه لوح فشرده، گنجینه در خوری را برای پژوهشگران علاقه مند به جنبه های مختلف تاریخ انقلاب اسلامی و تاریخ معاصر ایران فراهم ساخته است.
گفتنی است با عنایت به منابع ذکر شده فوق در راستای خدمات رسانی داخلی و پشتیبانی مطالعات و پژوه ش های دفتر ادبیات انقلاب اسلامی می توان به نگارش چهار مجلد فرهنگ ناموران معاصر ایران (دو مجلد منتشر شده)، تدوین و انتشار ده مجلد روزشمار انقلاب اسلامی، 5 مجلد روزشمار 15 خرداد 1342 (3 جلد منتشر شده)، نگارش و انتشار دو مجلد دایرهالمعارف انقلاب اسلامی ویژه کودکان و نوجوانان، تدوین و انتشار بیش از 30 مجلد کتاب خاطرات شخصیتهای انقلابی در قالب تاریخ شفاهی انقلاب اسلامی اشاره کرد.

تک نگاری شخصیت های ماندگار
بخش تک نگاری شخصیت های ماندگار از سال 1388ش، با فعالیت تعدادی از پژوهشگران و کارشناسان تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی ایران آغاز به کار کرد. این بخش تولید و نگارش کتاب هایی در حدود یکصد صفحه ای درباره زندگانی، فراز و فرود، فعالیت ها، آراء و اندیشه ها و آثار و نوشته های شخصیت های برجسته و ماندگار ایران معاصر را برعهده دارد. از این رو پس از تهیه فهرستی یکصد نفره از شخصیت های ماندگار، با بهره گیری از نویسندگان و پژوهشگران متبحر در امر زندگی نامه نویسی، به نگارش آثاری در احوال شخصیت های یادشده پرداخت که هر کدام پس از سال ها فعالیت روی در نقاب خاک کشیده اند و کارنامه ای نیک و مؤثر و مطلوب و الگو در زمینه های مختلف حیات انسانی از خود بجا نهاده اند. نام تعدادی از مبارزان انقلابی و فعالان سیاسی همگام با نهضت امام خمینی و در مبارزه با استعمار و دخالت بیگانگان و جمعی از نویسندگان و محققان و عالمان و مراجع و استادان و شاعران و ادیبان و مورخان دلسوز این سرزمین که حاصل سال ها تلاش و کوشش آنها، نتایج و آثار پسندیده و مؤثر و نیکو برای مردم در برداشته است، درشمار شخصیت های ماندگار در این پژوهش قرار دارند. شایان ذکر است که تلاش این بخش بر این امر استوار شده است که محتوای نوشته ها که هر کتاب مخصوص به شرح احوال یکی از شخصیت های یادشده است، مطابق مستندات و داده ها و یافته های تاریخی و علمی و دقیق روشمند تنظیم و ارائه گردد و پس از چندین بار خوانش و کارشناسی های لازم به مرحله انجام و انتشار سپرده شود.

واحد دایرهالمعارف زندان سیاسی عصر پهلوی
واحد دایرهالمعارف زندان سیاسی عصر پهلوی از سال 1386 شروع به کار کرد. دانشنامه ـ دایرهالمعارف «زندان سیاسی عصر پهلوی» با هدف آگاهسازی اذهان با فضای اختناق و استبداد حاکم بر دوره پهلوی؛ آشنایی خوانندگان با واژگان، اصطلاحات و تعاریف متداول و مرسوم بین زندانیان سیاسی، واگویی برخی وقایع و رویدادهای تاریخی مرتبط با زندان سیاسی و در نهایت زندگینامه مجریان، دستاندکاران و عوامل این پدیده سیاسی گردآوری می شود.
این پژوهش 577 مدخل را از منابع مکتوب و شفاهی موجود استخراج، و پس از مطالعه کتابها و خاطرات شفاهی مرتبط با زندانهای سیاسی، طی نشستهای مکرر با کارشناسان و نخبگان این موضوع و جرح و تعدیلهای فراوان، مشخص شدهاند. پس از انتخاب مدخلها اطلاعات مربوطه از منابع مختلف گرد آمده است. تمامی مدخلها، مرتبط با عناصر وابسته به داخل زندان و با تکیه بر زندان سیاسی است، به استثنای چند مدخل که دلایل خاصی برای آمدنشان وجود دارد. مدخلهای منتخب به موضوعات مختلفی تقسیم شده و هر موضوع خود ریز موضوعات دیگری دارد. هم اینک پنجاه و پنج نویسنده با این دایره المعارف همکاری می کنند و امید می رود نگارش مقالات در سال 1391 پایان پذیرد.

واحد آمادهسازی کتاب
واحد آماده سازی کتاب در دفتر ادبیات انقلاب اسلامی وظیفه ویرایش، حروفچینی، مقابله، نمونهخوانی، تهیه فهرست اعلام، نمایهها، فهرست مطالب، صفحهآرایی و در نهایت فرآوری کتاب برای انتشار را بر عهده دارد. در بخش ویرایش، علاوه بر ویرایش فنی و ادبی و محتوایی، شیوهنامه ویرایشی دفتر ادبیات انقلاب اسلامی برای همسانسازی تولیدات مکتوب نیز اعمال می شود.

بایگانی منابع دفتر ادبیات انقلاب اسلامی
الف) بایگانی واحد تدوین تاریخ انقلاب اسلامی:
شامل بایگانی بیش از 450 هزار برگه تحقیقاتی (درباره دوره تاریخی 1357-1356 و 1343-1340) و مداخل دایره المعارف انقلاب اسلامی و آرشیو رایانهای تصاویر (بیش از دوازده هزار عکس).

ب) بایگانی شخصیت های خودنگاشت
گردآوری بیش از 12000 زندگی نامه و اسناد مربوط به افراد و شخصیت های هنری، فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و ورزشی و بیش از 13000 قطعه عکس از این شخصیت ها در بایگانی این مجموعه یافت می شود.

ج) بایگانی فرهنگ ناموران معاصر ایران
شامل بایگانی زندگینامه 60000 نفر از رجال و شخصیتهای تاریخ معاصر

د) بایگانی تاریخ شفاهی
حدود 6150 ساعت مصاحبه با 850 نفر از مشاهیر و رجال سیاسی و فرهنگی معاصر به صورت نوار، CD و DVD.

هـ) بایگانی منابع خارجی
بایگانی بیش از 7500 عنوان مقاله خارجی از آغاز جنگ جهانی دوم تا پایان قرن بیستم.

پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42 www.15khordar42.ir
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، جسته و گریخته پژوهش هایی پیرامون قیام 15 خرداد صورت گرفت. مراکز تاریخ پژوهی هر یک به نوبه خود و با تکیه بر اسناد و مدارکی که در اختیار داشتند به واکاوی این نهضت پرداخته و نقش آن در پیروزی انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار دادند. علی رغم این کوشش ها، هیچ تمرکزی بر اطلاع رسانی پیرامون نهضت 15 خرداد صورت نیافت. تاریخ پژوهان، ناگزیر به مرور منابع تاریخی متعددی بودند. پراکندگی در این تحقیقات، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی را بر آن داشت که در پایگاهی اینترنتی، کلیه پژوهش های مستند پیرامون قیام 15 خرداد را گرد هم آورده و با راه اندازی بانک اطلاعاتی غنی و تخصصی، پژوهشگران را در رسیدن به منابع مستند، یاری بخشد.
این دفتر در چهل و چهارمین سالگرد قیام تاریخی 15 خرداد، «پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد 42» را با هدف در اختیار قرار دادن پژوهش ها و یافته های جدید در موضوع قیام 15 خرداد راه اندازی کرد. کتابشناسی و معرفی کتاب، مقاله، سند، خاطره، عکس، مصاحبه، خبر، روزنامه، شعر و داستان از بخش های گوناگون این سایت است که می کوشد اطلاعات و پژوهش های مستند، پیرامون قیام موضوع 15 خرداد را در معرض استفاده علاقه مندان به تاریخ و تاریخ پژوهان و تاریخ نگاران قرار دهد.
سال ها تلاش در جمع آوری اخبار، اسناد، خاطرات، عکس و مقالات، بانک اطلاعات و آرشیوهای دفتر ادبیات انقلاب را تا حدی غنی ساخته بود که با بهره گیری از آنها آثار ارزشمند و کم نظیری چون چندین جلد روزشمار انقلاب اسلامی، روزشمار پانزده خرداد، دایره المعارف انقلاب اسلامی، خاطرات 15 خرداد و فرهنگ ناموران معاصر ایران به بار بنشیند. چنین منابع ارزشمندی در دفتر ادبیات، یاری رسان سایت 15 خرداد هستند.
در 12 خرداد 1387، همایش «15 خرداد، زمینه ها و بسترها»، با همت دفتر ادبیات انقلاب برگزار شد. سایت 15 خرداد در روز برگزاری این همایش به طور رسمی افتتاح گردید. برخی نقص ها و کاستی ها در این نسخه از سایت، مخاطبین را در بهره گیری از مطالب سایت با مشکل مواجه می کرد. به عنوان مثال نبود گزینه جستجو در این نسخه، مخاطب را ناگزیر از مرور کلیه مطالب می ساخت. برای رفع این گونه مشکلات، بر آن شدیم با اعمال تغییراتی در ساختار فنی و ظاهری سایت، امکان بهره برداری از آن را برای مخاطبین ساده تر کنیم. در سال جاری (1389) طرح جدید این پایگاه، با نظرسنجی از گروهی از مخاطبین و چندین جلسه گفتگو با کارشناسان و متخصصین فنی، آماده و پس از رفع اشکالات، فعال شد. کلیه مطالب این پایگاه روی طرح جدید بارگذاری و نسخه جدید، در مهر ماه سال جاری (1389) جایگزین طرح قبلی شد. با ثبت 12 آدرس مجزا و تمرکز همگی آنها بر یک دامنه، امکان دستیابی به نسخه جدید، از طریق واژه های مختلف در موتورهای جستجوی اینترنتی نیز مهیا گردید.
چنانکه ذکر شد، پایگاه اطلاع رسانی 15 خرداد، پژوهش های پیرامونی این قیام را در چند بخش جداگانه دسته بندی کرده است. نخستین گام در ورود به هر عرصه پژوهشی، کتابشناسی آن عرصه و شناخت منابعی است که موضوع مورد نظر را به بحث گذاشته اند. در بخش معرفی کتاب و کتابشناسی سایت 15 خرداد، فهرست بیش از 150 عنوان کتاب با موضوع 15 خرداد 42، منتشر شده و تاکنون (بهمن ماه 1389) معرفی تفصیلی حدود 80 عنوان از این آثار صورت گرفته است.
اسناد و خاطرات مربوط به قیام 15 خرداد منابعی هستند که محققین را بیش از مقالات تحلیلی با جزئیات زمینه ها و پیامدهای این قیام آشنا می سازند. تاکنون (بهمن ماه 1389) تصویر 500 سند به همراه متن و جزئیات آن در سایت 15 خرداد منتشر و قریب 60 فایل خاطره در دسترس مخاطبین قرار گرفته است.
مقالات علمی، شعر، داستان، عکس، اخبار و کلام رهبر، از دیگر بخش های این پایگاه هستند. در حال حاضر بیش از 90 مقاله و 40 قطعه شعر و داستان در این سایت قابل دسترسی است.
یکی از مهم ترین بخش ها، روزنامه 15 خرداد است. هر روز یک شماره از این روزنامه در صفحه نخست سایت منتشر می شود و تاکنون بیش از 1000 شماره از آن در آرشیو این روزنامه قابل دسترسی است. روزنامه 15 خرداد با تکیه بر منابع ارزشمندی که برای نگارش مجموعه کتاب های روزشمار 15 خرداد مورد استفاده است تنظیم شده و مرور آن شناخت نسبتاً دقیقی از رخدادهای سالهای 1340 تا 43 و فضای سیاسی اجتماعی اقتصادی و فرهنگی آن سال ها را به مخاطب، ارائه می دهد.
گفتگو با شاهدان عینی و معرفی شهدای واقعه نیز از دیگر بخش های سایت 15 خرداد است که می کوشد در کنار دیگر منابع، اطلاعات دست اولی را در اختیار تاریخ پژوهان قرار دهد.