loader-img
loader-img-2
بعدی
بعدی بازگشت
بعدی بازگشت

بنت الهدی صدر

آمنه بنت الهدی صدر یکی از زنان دانشمند، شاعر، نویسنده و معلم فقه و اخلاق بود. بنت الهدی در اسفندماه سال ۱۳۱۶ (۱۳۵۶ قمری) در شهر کاظمین به دنیا آمد.
وی در یازده سالگی به همراه دو برادر خود، سید اسماعیل و سید محمدباقر صدر جهت کسب علم به نجف هجرت کرد و تحصیلات خود را در زمینهٔ فقه، علم حدیث، اخلاق، تفسیر و سیره نزد برادرش محمدباقر دنبال کرد. و به درجه اجتهاد رسید.
وی فعالیت سیاسی را از ۱۳۳۶ آغاز کرد، اما جهاد علمی، تربیتی و تبلیغی وی به صورت های گوناگونی بوده است:

در ۱۳۴۴ قمری با نام مستعار «ا. ح» به نوشتن مطالب دینی پرداخت. بنت الهدی با سلاح علم و قلم برای راهبری زنان عراق و آشنایی آنان با اسلام تلاش جدیدی آغاز نمود و پرچمدار آموزش اسلامی بانوان در عراق گردید. مقاله های او در نشریه الاضواء که گروهی از علمای نجف آن را منتشر می کردند، گوشه ای دیگری از کارهای علمی او را نشان می دهد. وی از پایه گذاران مدارس دخترانه الزهرا در بغداد، نجف، کاظمین، بصره، دیوانیه و حله بود. وی خود سرپرستی مدرسه های نجف و کاظمین را بر دوش داشت که روزهای هفته میان این دو شهر در آمد و شد بود. هدف او از پی ریزی این مدرسه ها، تربیت دختران مسلمان در دو مرحله دبستان و بالاتر به شیوه اسلامی بود که در مدرسه های دولتی عراق چنین چیزی دیده نمی شد. در این مدرسه ها افزون بر درس های رسمی، دروس اعتقادی هم تدریس می شد تا دختران را با تربیت اسلامی آشنا سازند. از دبیران علمی که از دید اعتقادی هم برخودار بودند، استفاده می گردید و آنها آموزش های مورد نیاز برای پیشرفت سطح علمی و اعتقادی را می گذراندند. سطح علمی مدرسه ها به اندازه ای بالا بود که مردم دلباخته ورود دختران شان به این مدرسه ها بودند، ولی حکومت بعثی عراق در ۱۳۵۰ قمری همه مدرسه ها را دولتی کرد و بر پایه بخشنامه ای این آموزشگاه ها از بنت الهدی گرفته شد. بنت الهدی پس از این تاریخ، بیشتر به نوشتن کتاب و داستان پرداخت. درس دادن نمونه ای از کوشش های او بود. بنت الهدی سه روز در مدرسه های بغداد و کاظمین و سه روز هم در مدرسه های نجف درس می داد. در مسیر علمی، دشواری های فراوانی بر سر راه وی قرار داشت، همچون؛

بیشتر کتاب های حوزوی برای تدریس نگاشته نشده بودند و باید ساده سازی می شدند.
چاپ کتاب ها نازیبا و ناخوانا بود.
کتاب ها واژه های سختی را در بر می گرفت و برای توده نامفهوم بود. وی با کمک دو برادرش این کارهای سخت را انجام می داد و جلسه های درس برای بانوان بر گزار می کرد.
در فضای سرکوب حاکم بر عراق در زمان بعثی ها و پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، با پیروی از روش امام سجاد، در راستای گسترش دین اسلام از روش غیر مستقیم استفاده می کرد و کتاب های فراوانی به سبک جدید می نوشت. نخستین زن شیعه مسلمان بود که وارد فضای داستان نویسی برای دختران جوان و نوجوان شد. داستان های وی ریشه در واقعیت های جامعه داشت و از قرآن و سنت به شیوه ای روان و شیوا یاری می گرفت تا شمار بسیاری بتوانند از آنها استفاده کنند. کتاب هایش در دوران حکومت بعثی ها و صدام حسین، حاکم خونریز عراق، در شمار کتاب های ممنوعه بودند، اما مردم با شیفتگی آنها را می خواندند و هنگامی که نیروهای امنیتی صدام به خانه ها یورش می بردند، آنها را در باغچه، زیرخاک یا جای دیگر پنهان می کردند.

در روزهای حج به عنوان سرپرست کاروان از بغداد یا کاظمین نزدیک به ۲۰۰ بانوی عراقی را برای این سفر روحانی همراهی می کرد تا فرهنگ بیداری اسلامی را در میان زنان بگستراند و چون آشنایی خوبی با فتوای مراجع دینی داشت، نیاز فقهی هرکس را براساس مرجع خویش پاسخ می گفت.

بنت الهدی با کمک از ابزارهای ادبی همچون شعر و داستان تلاش می کرد تا زنان را به هویت و جایگاه دینی خود واقف کند و از نهاد «خانواده» به عنوان یک «مطلوب دینی» دفاع نماید.

او در مقاله نظر زن در ازدواج به ظلم و ستم هایی که به زنان از ناحیه بدرفتاری مردان تحمیل می شود و این بدرفتاری ها و ستم ها به اسلام نسبت داده می شود؛ اشاره می کند. وی اعتقاد دارد که این رفتارها و تضییع حقوق زنان با «روح اسلام و تعالیم حکیمانه آن» بیگانه است.

بنت الهدی از رفتار استبدادی برخی مردان که قصد دارند سرنوشت دختران و زنان خود را بدون مشورت با آنان و طبق امیال خود رقم بزنند، به شدت انتقاد می کند. او به زنان یادآوری می کند که اسلام برای نابودی ظلم و مجازات ظالمین آمده و نه برای ایجاد یک نسل تحت ستم. بنت الهدی اعتقاد دارد اسلام بر خلاف سایر اقوام و ملت های شرق و غرب که جایگاه تحقیرآمیزی برای زنان در نظر می گرفتند، مردان را در کنار زنان قرار داده و حقوق اجتماعی آنها را در نظر گرفته است.

بنت الهدی صدر همچنین در مقاله زن و فرهنگ با اشاره به «هجوم فرهنگ بیگانه به کشورهای اسلامی»، از محسنات مادی تمدن غرب سخن گفته و در عین حال بر ضرورت حفظ هویت دینی در برابر هجوم این فرهنگ استعماری تأکید کرده است. وی در داستان هایی که نوشته است، به برخی عادات غلط میان زنان اشاره کرده و با زبان هنر درصدد اصلاح آنها برآمده است.

به عنوان نمونه در داستان ملاقات با عروس به برخی عادات و رسوم بیهوده و پرهزینه در مراسم عروسی اشاره می کند که تنها به اتلاف وقت و صرف هزینه های گزاف منجر شده اند. یا در داستان «انتخاب همسر» بنت الهدی به جوانان توصیه می کند که در ازدواج به دنبال شریک زندگی باشند و نه شریک تجاری، و از نگاه مادی به مسأله ازدواج بپرهیزند.

در دو داستان فضیلت پیروز است و دو زن و یک مرد، خودباختگی فکری و اخلاقی جوانان و زنان را در برابر فرهنگ غرب نکوهش کرده است.

صدر در آثار داستانی خود نگاهی هم به مشکلات جهان اسلام دارد. او داستان «آخرین هدیه» را درباره زنی نوشته که همسرش در جنگ کرامه علیه صهیونیست ها به شهادت می رسد. وی در این داستان، کاراکتری تأثیرگذار و پویا از شخصیت یک زن مسلمان ارائه کرده است.

«دیدار در بیمارستان» آخرین اثر داستانی بنت الهدی صدر است که مدتی پیش از شهادتش نوشته است و در آن به رابطه پزشکی با ایمان مذهبی پرداخته و از جدال های فکری میان مؤمنان و تجربه گرایان و شکاکان سخن به میان آورده است
از بنت الهدی نوشته های فراوانی به یادگار مانده است که برخی از آنها به فارسی هم برگردان شده است. مهم ترین آنها به شرح زیر است:

در جستجوی حقیقت
خانه گمشده
دیدار در بیمارستان
دو زن و یک مرد
شخصیت زن مسلمان
فضیلت پیروز است
سختی و فراخوانی
بر بلندی های مکه: خاطرات و مقالات
زن در کنار پیامبر
ای کاش می دانستم

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به رهبری امام خمینی (ره) فرصتی برای سید باقر صدر و خواهرش بنت الهدی پیش آمد تا موج های انقلاب اسلامی را در عراق نیز گسترش دهند. در ۱۷ خرداد ۱۳۵۸ شمسی سید محمدباقر صدر به فرمان صدام حسین، حاکم دست نشانده و طاغوتی عراق، دستگیر شد. بنت الهدی هنگام دستگیری برادرش، تا خیابان اصلی خانه شان جلو آمد و تصمیم گرفت تا برادر را همراهی کند، اما گماشتگان بعثی اجازه این کار را ندادند و وی در همان مکان فریاد برآورد و سخنرانی شگفت انگیزی ایراد نمود. سپس، رو به برادر کرد و گفت:

«من بر نمی گردم و می خواهم مانند حضرت زینب (س) که برادرش حسین (ع) را همراهی کرد، همراه تو باشم.»

پس از انتقال برادر با تکبیرهای بلند، فریاد می زد:

«شما از چه می ترسید، از یک مشت کتاب و مقاله، شما از بیداری مردم مسلمان می ترسید، ولی بدانید مردم بیدار شده اند.»

به دنبال آن، به حرم علی بن ابی طالب (ع) رفت و شبانه در آنجا سخنرانی کرد و مردم را به گریه واداشت. فردا و فرداهای دیگر هر روز به آنجا می رفت و سخنرانی می داشت. سرانجام، حرکت های روشنگرانه بنت الهدی، برادر را از زندان آزاد کرد، اما دیگر بار در ۱۷ فروردین ۱۳۵۹، حکومت بعثی عراق، بنت الهدی را، یک روز پس از بازداشت برادرش آیت الله صدر، دستگیر نمود و آنان را به سختی شکنجه داد. همواره در جمع زنان می گفت:

«اسلام غریب است و دلسوز کم دارد.»

و با همه وجود در راه خود تا پای جان پیش رفت. برزان ابراهیم، برادر ناتنی صدام حسین، از آیت الله صدر خواسته بود تنها چند کلمه بر ضد امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی بنویسد که آیت الله صدر نپذیرفت و صدام او و بنت الهدی صدر، را در ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ (۲۲ جمادی الاول ۱۴۰۰)، سه روز پس از آخرین دستگیری، به گونه دردناکی به قتل رساند. پیکر وی در قبرستان وادی السلام شهر نجف در مقبره خانوادگی خاندان صدر به خاک سپرده شد. پس از آنکه صدام، بنت الهدی را به قتل رساند، بعضی به او گفته بودند: چرا خواهر صدر را به قتل رساندی؟ او در پاسخ گفته بود:

«من قضیه حسین را تکرار نمی کنم. زینب بعد از برادرش، زنده ماند و یزید و آل امیه را رسوا کرد».
  • زادروز
    1316
  • محل تولد
    کاظمین
  • نام کامل
    آمنه بنت الهدی صدر
  • تاریخ ثبت اطلاعات
    یکشنبه 10 مرداد 1389
  • شناسه
    7176
کاربر گرامی توجه داشته باشید که این بخش صرفا جهت ارائه نظر شما در رابطه با همین مطلب در نظر گرفته شده است. در صورتی که در این رابطه سوالی دارید و یا نیازمند مشاوره هستید از طریق تماس تلفنی و یا بخش مشاوره اقدام نمایید.
نام و نام خانوادگی
پست الکترونیک
نظر
کد امنیتی
اخبار مرتبط