فرهنگنامه تصوف و عرفان (دوره دو جلدی)

معرفی کتاب

کتاب دو جلدی «فرهنگنامه تصوف و عرفان: مباحث، اعلام، اصطلاحات و تعبیرات» تلاشی است از سوی یکی از شاخص‌ ترین محققان حوزه عرفان و تصوف، برای هر چه ساده‌ تر کردن مواجهه با مخاطبان با متون باقی مانده از این سنت ستبر فرهنگ ایرانی و اسلامی.
بیش از هزار سال تصوف و عرفان و ادب صوفیانه ایران، دریایی از دانستنی‌ ها و خواندنی‌ هاست و بر امواج آن دریا هم کف‌ های روایات بی‌ پایه و دعوی و دروغ و فریب کم نیست و داوری درباره همه آن جزئیات و رسیدن به درستی و نادرستی یک سخن یا یک روایت، گاه دست و پای جوینده واقعیت را چنان می‌ بندد که زبان و قلم از رفتن باز می‌ ماند. این کتاب مرجعی تقریباً کامل است که درباره تصوف و عرفان و ادب صوفیانه ایران، کوشش کرده پاسخ درست پرسش‌ ها را داشته باشد. استعلامی در مقدمه کتاب می‌ گوید گستره دریای ادب صوفیانه هم به اندازه‌ ای است که مؤلف یک کتاب مرجع، در هر پایه‌ ای از دانش و تجربه، نمی‌ تواند همه آثار شعر و نثر صوفیانه و بازنویسی‌ ها و تقلیدهای همه آنها را خوانده و به داوری نهایی رسیده باشد.
وجه مشخصه این فرهنگ‌ نامه ـ که در حد یک دانشنامه و دائرة‌ المعارف نیز قابل توصیف است ـ این امر است که ضمن شرح اصطلاحات، مقالات جامع و بسیطی در حوزه عرفان و تصوف را می‌ توان در میان بیش از 3500 مدخل آن پیدا کرد و خواند و با آراء و نظرات عرفای بزرگی چون ابوسعید ابوالخیر، بایزید بسطامی و ... آشنا شد و نقد و بررسی جامعی را نیز به نظاره نشست و لذت برد.

در متن این فرهنگ‌ نامه، تعریف واژگان و شرح مباحث گوناگون تصوف و عرفان آمده است؛ اما بیشتر محتوای این کتاب با صورت و سیرت کسانی ربط دارد که در شیوه زندگی و پوشش و رفتار، بیش و کم از دیگران متمایز اند و به آنها صوفی پشمینه‌ پوش گفته می‌ شود.

بیش از نیمی از این فرهنگنامه، سرگذشت و شرح فشرده‌ ای از اندیشه و تحلیل آثار نامداران تصوف و عرفان ایران است که تألیف این مقالات اعلام یکی از دشواری‌ های کار بوده است که گاه جستجوی سابقه یک روایت یا درستی نسبت کتابی یا رساله‌ ای به یکی از آنها دیری زمان گرفته است.