خودشیفتگی های یک سیاستمدار | نقدی بر کتاب «من ترسو نیستم»

نقد و معرفی کتاب «من ترسو نیستم» خاطرات "وندی شرمن" مذاکره کنندۀ ارشد پروندۀ هسته ای ایران

پس از ماجرای برجامِ نافرجام و مدت نسبتاً طولانی ای که صرف این کار برای حل مشکل تحریم ها شد، توجه ها به پشت پرده ها و مسائلی معطوف گردید که آن چنان رسانه ای نشده بود؛ اتفاقاتی که نکات مجهولی را در ذهن ها پروراند.

یکی از راه های حل شدن این مجهولات رجوع به خاطرات افرادی است که در این مذاکرات نقش های کلیدی و اساسی داشتند.

یکی از این افراد "وندی شرمن" دیپلمات 70 سالۀ آمریکایی است. او که معاون سیاسی وزارت خارجه دولت "باراک اوباما" بین سال های 2011 تا 2015 و مسئول تیم مذاکره کنندۀ آمریکا در مذاکرات 1+5 با ایران بود، به اطلاعات مهم و محرمانه مذاکرات هسته ای دسترسی داشته و قطعاً خاطرات و گفته هایش یکی از منابع مهم این بخش از تاریخ پرسایه سیاست خارجه ما است.

در درجۀ اول باید خواننده این کتاب به این نکته توجه داشته باشد که نگاه و نوع روایت این کتاب کاملاً یک سویه و برگرفته از شرایط اجتماعی و سیاسی نویسنده، برداشت های شخصی و و گاه غرض ورزانه او است. باید توجه داشت که وندی شرمن نه یک فردِ بی طرف، بلکه یک رقیب سیاسی و کسی که در آن سوی میز مذاکره نگاهی غیردوستانه به شما دارد، در حال روایت خاطرات خود است. شما این نگاه را در حین خواندن کتاب کاملاً لمس خواهید کرد.

نکته مهم تر دربارۀ این کتاب این است که شما با شنیدن بخشی از عنوان کتاب «خاطرات مذاکره کننده ارشد برجام» فکرتان به این سمت می رود که حتماً با مجموعه ای از تاریخ مذاکرات با سیر زمانی مشخص روبه رو خواهید بود، درصورتی که این طور نیست!

وندی شرمن در حین بازگویی خاطرات مذاکرات به طور پراکنده و غیرزمان بندی شده گریز به زندگی سیاسی و شخصی خودش می زند یا چنان چه خواهم گفت در حین روایت گری خاطرات زیستِ سیاسیِ خودش گاهی به مذاکرات هم گریز می زند.

به نظر من این کتاب نوعی خودشیفتگی وندی شرمن را به رُخ ما می کشد. او در سرتاسر کتاب در حال بازگویی خاطرات شخصی و نحوه صعود به سمت مسئولیت های کلان سیاسی است: از کجا شروع کرده، چه چالش هایی را پشت سر گذاشته و به کجا رسیده...

از طرفی نگاه فمنیستی وندی شرمن بر خاطراتش سایه انداخته و به بیان معضلات زنان سیاستمدار آمریکایی و حتی در بخش هایی به معضلات زنان آمریکا پرداخته است.

او نحوۀ حل چالش هایش را به صورت قهرمانانه بیان می کند، چنان چه اگر از موضوع کتاب بی خبر باشید، فکر می کنید نویسنده در حال معرفی الگویی برای دختران نوجوان و جوان آمریکایی است! البته در این بین هم نکات آموزنده ای وجود دارد؛ نکاتی پیرامون مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی که می توان به عنوان راهنمایی برای شناخت بهتر جامعه آمریکا از آن ها استفاده کرد، یا حتی از تجربیات نویسنده نفع برد.

اما از مزایای این کتاب در حوزه سیاسی و خاصه مذاکرات هم می توان به نکات زیر اشاره کرد:

اول این که شما با نوع نگاه رقبای سیاسی خود نسبت به هویتتان و همچنین تا حدودی رویکرد هایشان آشنا می شوید. این که در سپهر سیاسی آن ها چه انتظاراتی از شما می رود، نگاه شان بدبینانه است یا خوش بینانه و مواردی از این قبیل.

دوم، در این کتاب به نوع فرهنگ و آداب و رسوم گروه های مختلف مذاکره کننده اشاره شده که در نوع خود جالب و جذاب است؛ به خصوص که گاهی راوی کتاب به نوع برخورد فرهنگی تیم مذاکره کننده ایرانی می پردازد.

سوم، نکاتی در مورد نحوه مدیریت وندی شرمن در طول مذاکرات مطرح شده که در نوع خود، آموزنده است.

چهارم، نکاتی درمورد پشت پرده ها و مجهولاتی پیرامون مذاکرات بررسی و حل شده، مثل این که همه می دانیم در اواخر مذاکرات وندی شرمن گریه می کند، اما این که دلیل چیست در این کتاب مطرح می شود، یا این که ماجرای تبریک کریسمس از طرف تیم ایرانی و یا حتی ماجرای درگیری لفظی عراقچی و شرمن چه بوده نیز در این کتاب به آن پرداخته شده است.

و در آخر تشکر می کنم از مترجمان محترم کتاب (در هر دو چاپ محتلف) چراکه کمال امانت داری را به جا آورده و از مطالب کتاب محافظت کردند و چیزی از آن کم یا به مطالبش اضافه نکردند.

این کتاب هم اکنون در دو چاپ و ترجمه متفاوت یکی توسط انتشارات «سروش» با ترجمه "محمد جمشیدی" و "حافظ رستمی" و دیگری توسط «مرکز اسناد انقلاب اسلامی» با ترجمه "مهدی خانعلی زاده" و "زهرا ساعدی" در حدود 300 صفحه در بازار منتشر شده است.