تفکر درباره تفکر | نقدی بر کتاب «تفکر»

نمی دانستم چه چیزی در انتظارم است! فقط احساس کردم باید این کتاب را بخوانم. از بین چندین کتاب، انتخابش کردم. شاید طرح جلدش، شاید نام نویسنده بزرگش... اگرچه این ها در انتخابم مؤثر بود، اما بیش از هر چیز، عنوان کتاب بود که مرا به سوی خود فرا می خواند: «تفکر»

من در خنکای نسیم اردیبهشتی دعوت شدم تا دربارۀ "تفکر" کتابی بخوانم که دست نوشتۀ بزرگ مردی از دیار علم و ایمان است.

دعوت کتاب را برای اندیشیدن در وادی تفکر، بی هیچ معطلی لبیک گفتم و با آن همراه شدم.

راستش را بخواهید چند صفحه اول کتاب، مرا متوجه کرد که سرعت و حجم داده هایی که قرار است از این کتاب دریافت کنم، خیلی زیاد است. نویسنده در همین کتابِ کم حجم با زدودن اضافات و عدم پرداختن به حواشی، به موضوع اصلی پرداخته است و بی هیچ معطلی، انبوهی از اطلاعات و حرف های مهم را در اختیار خواننده قرار می دهد.

چند صفحه ابتدایی کتاب به من فهماند که همه عبارات این کتاب، همه خطوط این کتاب و اصلاً همه کلمات این کتاب مهم هستند و اکنون من به شما توصیه می کنم که اگر ذهنتان شلوغ است و تمرکز کافی ندارید، فعلاً از خواندن این کتاب منصرف شوید و در فرصتی خلوت و با آرامش و تمرکز کافی، این کتاب را در دست بگیرید، آنگاه خواهید دید که نویسنده بزرگ ما با چه سرعت و دقتی شما را به تفکر درباره تفکر دعوت می کند.

آیت الله حائری شیرازی در کتاب «تفکر»، درباره این مفهوم کلیدی و دنیای تفکر سخن می گوید. لحن کتاب، به شنیدن یک سخنرانی شباهت دارد و به همین دلیل خواننده را زودتر با خود همراه می کند؛ گویی در کلاس درسی نشسته ای و یا در مدرسۀ حوزه علمیه ای هستی. استاد برایت از تفکر، این گنجینه مهم بشری، سخن می گوید.

نحوۀ پردازش مطالب به همراه آیات و روایات فراوان، خاطره گویی ها و مثال های متعدد عملی و بی نظیر، فهم مطالب را راحت تر می کند و عمق مطلب را به جان مخاطب می نشاند.

در کنار سایر این امتیازات، در جای جای کتاب، پرسش هایی به فراخور موضوع مطرح می شود و نویسنده پاسخ سؤال مطرح شده را با تفصیلی کافی و قانع کننده به مخاطب عرضه می کند.

این کتاب در فصول ابتدایی به شکل نظری به مقوله تفکر، و ابعاد و جوانب و ماهیت آن می پردازد و در فصول بعدی به رابطه تفکر و سایر ساحات زندگی و در نهایت با پیشنهاداتی عملی، خواننده را یاری می کند که چگونه بهره وری از عقل و منطق و فکرش را بالاتر ببرد.

به گمان من یکی از بهترین ویژگی های این کتاب آن است که به تفکر، نگاه دینی صرف نداشته است و دین و داده های دینی را به زیبایی با فرآورده های علم امروز آمیخته است و از این رو می تواند برای مخاطب خود، اطلاعاتی که با نیاز امروزش هماهنگی دارد، ارائه کند. این یکی از مهم ترین اتفاقات کتاب است که بتوان با زبان آیات و روایات برای بشر امروز، هم به شکل نظری و هم به شکل عملی، مسئله ای را تبیین کرد و توضیح داد.

در کتاب تفکر، علاوه بر ارتباط تفکر با مفاهیم دیگر مانند دین و یا اخلاق، به مسائلی نیز اشاره شده است که مانع رشد تفکر و بالندگی آن می شود و در کنار آن به موضوعاتی نیز اشاره می کند که به رشد و بالا بردن کیفیت تفکر کمک می کند. کتاب این مسائل را با ذکر مثال ها و خاطره ها و مصادیق تاریخیِ آشنا، برای مخاطب ملموس تر می کند.

بخش پایانی کتاب با عنوان «رشد و بالندگی تفکر» یکی از بهترین بخش های کتاب است که ابتدا پیشنهادات عملی روشنی به مخاطب می دهد و سپس در قالب پرسش و پاسخ، سایر پیشنهادات عملی را در اختیار مخاطب قرار می دهد.

کتاب تفکر اگرچه تنها 92صفحه دارد، اما در همین حجم کوتاه، مفاهیم ارزشمند، مفید و اصیلی مطرح می شود و اتفاقاً این اختصار باعث می شود که در صورت لزوم، بی آن که از مواجهه با حجمی عظیم بترسیم، دوباره و دوباره کتاب را بخوانیم.

در مقابل حجم زیاد کتاب های روانشناسی و خودیاری غربی که به وفور در بازار نشر کشور ما یافت می شوند، آثاری این چنینی که از سویی با فرهنگ و دین و آیین ما سازگاری دارد و از سوی دیگر حاوی برنامه عملیاتی نیز هست، بسیار ارزشمند و مغتنم به شمار می رود.

سال هاست ویترین کتاب فروشی ها در تسخیر «قورباغه ات را قورت بده»، «چه کسی پنیر مرا برداشته»، «اثر مرکب» و سایر آثار این چنینی است، که اگر چه بالاخره هر کتابی حرفی برای گفتن دارد و فایده ای از خواندنش حاصل می شود، اما اجازه بدهید که من این بار با کمال احترام به پنیرها و قورباغه ها و رازها و... شما را به خواندن کتاب «تفکر» دعوت کنم و از شما بخواهم نسخه های دینی و وطنی و بومی را نیز برای بالا بردن کیفیت زندگی خود، امتحان کنید.

بعید به نظر می رسد که از این امتحان پشیمان شوید.