سایه | معرفی کتاب «آوای درد»

مقتل بر وزن مفعل، از ریشه ی قتل، مصدر میمی به معنای کشتن یا اسم مکان به معنی قتلگاه و کشتن گاه آورده شده است.  واژه ی مقتل به کتابی که خاصه به رویداد کربلا و شرح شهادت امام حسین علیه السلام پرداخته  گفته می‌شود.  در اصطلاح تاریخ نگاری، مراد از مقتل الحسین، نوعی تک نگاری تاریخی است که در آن به شرح جریان شهادت امام حسین و یارانش و در کلام آخر به شرح رویداد عاشورا از آغاز تا فرجام  می پردازد. چنین تک نگاری هایی اخبار و گزارشهای مربوط به کشتن امام حسین را در بر گرفته و شرح می‌دهد. مقتل نویسان و تاریخ نگاران اخبار مرتبط با رویداد عاشورا و چگونگی جنگیدن وشهادت امام حسین و خانواده و یارانش را در یک جا جمع کرده‌اند و آثار یاد شده، مکان تجمع و محل گردآوری اخبار مربوط به واقعه عاشورا و به ویژه شهادت امام حسین می‌باشد. مقتل نویسی از منظر شیعه قابل اهمییت  است . مقتل نگاری قسمت مهمی از تاریخ نگاری اسلامی را به خود اختصاص داده است و در طول تاریخ فراز و فرودهای زیادی را از سر گذرانده است. مقتل ها و نگاشته های به جا مانده مربوط به تاریخ عاشورا از آن دست مهم هستند که استناد تاریخی و ماخذ قوی داشته و از قدمت تاریخی برخوردار باشد. مانند: روایت ائمه و راویان عمومی حاضر در کربلا و منابع ترجمه ها و شرح حال نگاری ها و آثار مستقل به جا مانده و یا آثاری که در طول زمان باز سازی شده اند.  که می توان از مقاتل هشام کلبی، ابن ابی الدنیا، ابو عبید قاسم بن سلام هروی و غیره نام برد.

تحریف گزارشی این رخداد و نبود منابع و ماخذ معتبر می‌تواند به اصل ماجرا و باور پذیری آن لطمه‌ی زیادی وارد سازد. کیفیت شهادت افراد و نوع حادثه در نگارش مقتل بسیار مهم بوده زیرا در اذهان مردم تاثیر بسزایی دارد. متاسفانه در بعضی از مقاتل ها تحریف، جابه جایی، کاستی و فزونی در آنها رسوخ کرده است. در این مکتوبات نویسندگان تلاش کرده اند بهترین ها را برای خود و بدترین ها را برای دشمن بنویسند. بعضا دیده شده که سخنان خلاف عقل و عرف را به سپاه امام حسین نسبت داده اند و بدعت و تحریف را آشکارا وارد جریانات مقتل نوَیسی کرده اند که این جریان در زمان قاجاریه پررنگ تر بوده و اخبار تاریخی، سوق داده شده به طرف روضه و فقط گریاندن مردم. این دوئیت و تفرقه ی تاریخی باعث کمرنگ شدن اصل واقعه عاشورا و پیام تاریخی اش در بین مردم شده است.  

 عظمت و اهمیت این واقعه و رخداد تاریخی مسبب آن شد تا از همان روزهای نخست، کسانی همت کنند به نوشتن و حفظ و گزارشگر وار ثبت کنند وقایع را تا بتوانند به تفصیل حوادث را برای دیگران و آیندگان بازگو کنند. و این نقش را برای خود مهم دانسته اند. مقتل نویسان ابتدایی همان شاهدان عینی و حاضر در سیر حوادث بوده اند که به نوعی و علتی در کربلا حضور داشته و از نزدیک ماجرا را دیده و ثبت کرده اند.  راویان مهم این واقعه بازماندگان کاروان امام حسین علیه السلام بوده اند که می‌توان به امام سجاد بعنوان یکی از مهمترین راویان و گزارشگران کربلا اشاره کرد . و در طرف دیگر ماجرا مقتل نویسان سپاه دشمن بوده که روایت آ نها هم قابل توجه است. در طول زمان روایت های شفاهی به شکل مکتوب درآمد تا پایداری و دوام شان بیشتر شده و بی تغییر تر باقی بمانند.   رفته رفته روایتهایی در باب عاشورا و کربلا در پی بیان مقدمه و تفضیلاتی با توجه به اصل رویداد و پس و پیش ماجرا وپیامدهایش، شکل گرفت.

آوای درد قدیمی ترین ترجمه ی فارسی به دست آمده از اللهوف علی قتلی الطفوف،  کتابی در باب مقتل امام حسین به روایت سید بن طاووس  وبه ترجمه ی رضا قلی شقاقی سرابی گرمرودی می‌باشد که در سه نگاه تنظیم شده است:

نگاه اول: در بیان اموری است که پیش از قتال و حرکت و آغاز واقع شده است. که از ولادت حسین بن علی تا وقایع و اخبار روز عاشورا شامل می‌شود و احادیث و اخبار را در باب زندگی و پیش خبرهای عاشورا بیان می‌کند.

نگاه دوم:  در بیان جنگ و بالاخص حوادث روز عاشورا و شهادت امام حسین می‌باشد و کیفیت گذشت این روز بر امام می باشد.

نگاه سوم: در بیان  حوادث پس از عاشورا و فرستادن سر کشته شدگان به کوفه و شروع اسارات خاندان امام حسین را روایت می کند و با مراجعت اسرا به مدینه به اتمام می‌رسد.

نویسنده در مقدمه به عظمت واقعه ی عاشورا و مقام حسین بن علی و ارزش گریه و عزاداری بر آن امام معصوم و از فضل و دانش نویسنده سخن به میان آورده و به  انگیزه و دلیل نگارش کتاب اشاره کرده است و در پیکره ی کتاب روایتهایی در باب  تولد و زندگی سیاسی امام و حرکتش به طرف کربلا و شکل گیری واقعه ی عاشورا را به تصویر کشیده است و در موخره کتاب حالات امام سجاد در گریه بر پدرش را بیان کرده است. کتاب نثر روان و شیوایی دارد و با انس گرفتن با صحنه ها و اخبار و احادیث می‌توان دلدادیگی کرد با وقایع عاشورا.

نیاز به توجه است که: مقتل خوانی از دیرباز در میان مردم مسلمان در عزای امام حسین رسومی رایج بوده است که می‌توان با صحه گذاشتن و وسواس بر وقایع آن اعتبار این نوشته ها و روایت ها را اعتبار بخشید و بر دوام و قوامش اهتمام کرد. دست یابی به مقتلی جامع و صحیح السند و معتبر برای جامعه شیعی ایران دغدغه ای به جاست. زیباست برای مهیا و وجودش  متخصصان با روی گردانی از منابع ضعیف و غیر قابل اعتماد و نقل داستان ها و افسانه های جعلی همت کرده  تا اثری تاریخی اسلامی را خلق کنند. کتاب آوای درد را می‌توان از این دست نوشته ها و ثبت تاریخ و مقتل خانی به حساب آورد که باعث آشنایی و حوادث واقعی  از ثبت روز عاشورا و پیامدهای بعد از آن برای دریافت پیامی الهی و تاثیر گذار دانست. نویسنده سعی کرده  تا با استفاده از اخبار و حدیث‌های معتبر کتابی به دور از احساسات و با بهره گیری از منابع موثق و مستند برای درک و رشد بهتر شناخت  رویداد عاشورا بنویسد.

آوای درد راهی است تا بتوانیم وقایع عاشورا را به بهترین وجه پذیرفته و به گوش جان بشنویم. نثر روان و ترجمه‌ی خوب  از ویژگی های این اثر می باشد که راه فهم و ارتباط با مفاهیم کتاب را راحت کرده است. امید که به دور از غرض ورزی و خط کشیدی های نامرئی سیاسی بتوان رویداد کربلا را برای نسل آینده روشن و شفاف ساخت. تا حقیقت ماجرا تا همیشه ماندگار شود.