محمد الگویی برای همه‌ی زمان ها | جستاری درباره کتاب «سیره پیامبر در برابر مخالفان قرآن»

شاید بتوان گفت تبیین نادرست پیمان‌نامه‌ها، صلح‌ها و جنگ‌هایی که در تاریخ زندگانی پیامبر اکرم(ص) رخ داده، این شبهه را به وجود آورده که اسلام «دین شمشیر» است؛ این در حالی است که در زمان ما، تکفیری‌های به ظاهر مسلمان نیز با رفتارهای غیرانسانی خود پدیدۀ «اسلام‌هراسی» را رشد داده‌اند.

دُرُست به یاد ندارم چه سالی بود؛ گمانم اوایل دهۀ هشتاد بود. اولین باری بود که روزنامه‌های اروپایی به بهانة آزادی اندیشه و قلم، کاریکاتورهایی از پیامبر اسلام(ص) را منتشر کردند؛ عملی که با گذشت بیش از یک دهه از آن، تشکیل داعش و گروه‌های تروریستی اسلامی! این نگاه را بیشتر در چشم مردم دنیا برجسته کرده است.

برای ما که مسلمان‌زاده‌ایم و محمد(ص) عزیزترین و زیباترین نام برای ماست، بیشتر از نام ایشان، آشنایی با سیرۀ نبی مکرم اسلام(ص) باید در درجۀ اول اهمیت باشد، چراکه برای تبیین درست رفتارهای ایشان، ابتدا باید خودمان به شناخت صحیح و کاملی از ایشان دست یابیم تا بتوانیم وجه رحمانیت و صلح دین اسلام را به عموم مردم جهان نشان دهیم.

از زمان ظهور اسلام تا کنون، نویسندگان فراوانی از مسلمانان، مسیحیان و حتی کافران، در صدد تألیف کتاب‌هایی به منظور بررسی سیرۀ پیامبر(ص) از زاویه‌های مربوط به اهداف خود برآمده‌اند؛ و این‌گونه، مجلداتی قطور پر از نقل‌های شنیده و دیده‌های دیگران نوشته شد. هرچند بعضی از این کتاب‌ها تحریفاتی نیز دارند، اما آن بخش از این مجلدات که بر اساس روایات معصومین(ع) و به‌خصوص آیات قرآن نوشته شده‌اند، از مقام ویژه‌ای برخوردارند.

در این نوشتار به معرفی یکی از این کتاب‌ها پرداخته‌ایم؛ کتابی که به کوشش علی‌محمد یزدی و در جواب پرسش «چگونگی رفتار و گفتار پیامبر(ص) در برابر مخالفت‌ها و خصومت‌های دشمنان اسلام» نوشته شده و پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی منتشر کرده است.

پژوهشگر و نویسندۀ این کتاب، با سیری در کتاب‌های تفسیری و قرآنی و مشخص کردن آیات بسیار، به نقل حالات و رفتارهای آن حضرت پرداخته و ایشان را به جهانیان می‌شناساند تا الگویی پسندیده برای تکامل، پیش روی خود داشته باشند.
نویسنده در کتاب «سیرۀ پیامبر(ص) در برابر مخالفان از زبان قرآن» با بررسی قرآن و تاریخ پیامبران و سیرة پیامبر، هر آیه‌ای را که فرمان یا نهی یا توصیه‌ای اکید به پیامبر(ص) داشته، منبع قرار داده و سیرة حضرت را از آن آیه استخراج کرده است؛ زیرا عمل کردن پیامبر(ص) به دستورهای قرآن ـ در صورتی که زمینة آن فراهم باشد ـ قطعی است.

نویسنده در این کتاب نشان می‌دهد پیامبر(ص) اصل اولیۀ برخورد خویش با تمام مخالفان را، بردباری و ملایمت قرار داده است. برقراری صلح و انعقاد پیمان‌نامه‌های بسیار بین پیامبر(ص) و مخالفان آن حضرت، دلیل تمایل شدید ایشان به مدارا و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است.

یزدی با بررسی آیات قرآن، مخالفان پیامبر را در سه گروه «مشرکان»، «منافقان» و «اهل کتاب» معرفی کرده، در گفتارهایی مجزا به نوع رفتار پیامبر(ص) با آن‌ها می‌پردازد و اولین برخورد حضرت با آنان را نرمی و آرامش در دعوت آنان به دین حق می‌خواند. این اصل و رفتار محمد(ص) با مخالفان طبق فرمان خداوند و آیین‌نامه‌ای است که می‌فرماید: «وَ إن جَنَحُوا لِلسِّلمِ فَاجنَح لَها»؛ اگر مخالفان به صلح تمایل نشان دادند، تو نیز تمایل نشان بده.

این آیه و بسیاری دیگر از آیات به روشنی اصل اساسی رفتار‌های پیامبر(ص) را، اخلاق نیکو و مدارا کردن نشان می‌دهد؛ اما این اصل هرگز باعث نمی‌شود که آن حضرت در برابر دشمنان کینه‌توز و توطئه‌گر، در هر شرایطی طبق همین اصل رفتار کند، بلکه در صورت کشف توطئه دشمن، پیمان‌شکنی، تجاوز آن‌ها به مقرّ حکومت اسلامی و تهدید کیان اسلام، با قاطعیت و سخت‌گیری تمام رفتار می‌کردند؛ هم‌چنان‌که خداوند در قرآن دستور داده: «کسانی را که با تو در جنگ هستند، تارومار کن.»

کتاب «سیرۀ پیامبر(ص) در برابر مخالفان از زبان قرآن» که در 46٠ صفحه جمع‌آوری و به رشتۀ تحریر درآمده است، در سه فصل اصلی رفتارهای پیامبر(ص) در صلح‌ها و پیمان‌نامه‌ها، غزوه‌ها و سریه‌های سپاه اسلام را به خوبی توضیح داده و واکنش‌های ایشان در برابر مرتدان، منافقان و شایعه‌سازان را به تفصیل بیان می‌کند؛ به امید آن‌که جامعة اسلامی با الگو قرار دادن ویژگی‌ها و رفتار پیامبر(ص) در برابر کافران و مخالفان داخلی و خارجی، بهترین شیوه را برگزینند و با هدایت یا سرکوب آنان، راه سعادت خود را هموار سازند!

اللهم صلّ علی محمّد و آل محمّد و عجل فرجهم!