آغازترین پایان | معرفی کتاب «آغازی بر یک پایان»

شهید سیدمرتضی آوینی از جمله افرادی بود با شاگردی در مکتب خمینی، دغدغه تفکر دینی و حاکمیت حکومت دینی در جهان را داشت و در این حوزه فعالیت‌های مختلفی را به سرانجام رساند. چه در حوزه مستندنگاری که شاخص‌ترین اثرش درباره جنگ ایران و عراق تحت عنوان روایت فتح است که تاکنون پایدار مانده و چه در حوزه پژوهش و مقاله‌نویسی در مجلات و نشریات مختلف که در موضوعات مختلف قلم‌ زده است.

«آغازی بر یک پایان» مجموعه مقالاتی است در مجله سوره مهر از سید اهل قلم شهید مرتضی آوینی، که نمایانگر عقاید و باورهای سیاسی او در زمینه انقلاب‌های شرق و غرب، خاصه انقلاب جمهوری اسلامی است. این اثر در 15 فصل تنظیم شده که با مطلبی درباره رحلت امام خمینی شروع می‌شود. «داغ بی‌تسلی» آنکه عرفان را با مبارزه جمع می‌داند. آن «مبشر صبح»ی بنابر عقیده آوینی نه یک فرد که یک امت بلکه یک تاریخ بود. در حقیقت آوینی در سه فصل ابتدایی اثر، رفتن امام را نسبت تغییر ناپذیر خلقت خوانده و این امر را امتحانی برای آزمودن ما در این دنیا می‌داند. او ضمن اشاره به سالگرد رحلت رهبر کبیر انقلاب در چهارمین فصل کتابش، اثر جمع بین «امام و حیات باطنی انسان» را در تاریخ انبیاء تفسیر می‌کند و تاریخ تمدن را در مقابل و مخالف آن قرار می‌دهد. و معتقد است آنان که روح را انکار می‌کنند تاریخ زندگی بشر را منحصر به تاریخ تمدن می‌دانند و حیات باطنی انسان تنها در تاریخ انبیاء الهی رقم می‌خورد. نویسنده در فصل پنجم با عنوان «دهه شصت و امام خمینی» بر این عقیده است که عصر حاضر را باید عصر خمینی نامید چرا که حقیقت وجود خمینی در درک جستجوی تاریخ تحول باطنی انسان است.

نویسنده در صدد است تا با عنوان «گرداب شیطان» در فصل ششم به بررسی ماهیت اسلامی انقلاب خمینی بپردازد و شعار «لاشرقیه و لاغربیه» را از لوازم ذاتی اسلام و حکومت منتسب به آن بداند و دو دموکراسی را مقابل هم قرار ‌دهد. دموکراسی‌ای که با ولایت فقیه جمع می‌شود و برگرفته از تفکرات مسلمانان ایرانیست و دموکراسی با ولایت مردم که ریشه در اندیشه و فرهنگ غرب دارد. کتاب (نامه سرگشاده به سرآمدان جهان اسلام) نوشته احمد بابامیسکه و مقاله (نکته) نوشته سعید سیرجانی دو اثری که آوینی با ذکر آنها به تفکرات وابسته به تمدن غرب دو نویسنده اشاره می‌کند و در نهایت این فصل با بیان تبلیغات روانی دشمن در زمان جنگ تحمیلی، پخش اکاذیب و شایعات در شهرهای مختلف ایران با هدف تفرقه‌افکنی‌های عقیدتی و سیاسی ختم می‌شود. سید اهل قلم در مطرح کردن عنوان «پروسترویکای اسلامی! وجود ندارد» در فصل هفتم، تفکر اومانیسم (هر اتاقی مرکز جهان است) را در دو مصداق جمعی و فردی بشر مورد بحث قرار می‌دهد و آن را مخالف نظریه (امامت و ولایت) می‌داند. همچنین در ادامه به مقایسه تحت‌الفظی جمهوری اسلامی و دموکراسی و عدم جامعیت این دو معنا و اثبات تفاوت این دو با احکام و قوانین اسلامی می‌پردازد.

آنچه که نویسنده را تا فصل هشتم کشانده عنوان «تجدید و تجدد» است که در آن به بحث فلسفه تحول تدریجی طبیعت و ارتباط آن با (مرگ آگاهی) و سلامت روانی فرد پرداخته است. همان میل فطری (نوجویی) که تمدن‌ها را تجدید می‌کند و ذات انسان را عین تحول می‌داند. در فصل بعد آوینی تاریخ و تحولات حیات بشر را بر مفهوم (انتظار موعود) معنا می‌کند و تعبیر (دهکده جهانی) را از آن اثبات می‌کند و در ادامه رنسانس را معیار آخرین عصر جاهلیت بشر می‌داند که در حیثیت کلی وجود خویش توبه می‌کند و پیروزی انقلاب اسلامی در ایران را آغازگر این عصر می‌داند و نوید میدهد که «دولت پایدار حق فرا می‌رسد».

در ادامه اثر، آوینی از تمدن نهادینه شده‌ای سخن می‌راند خطرساز، که افراد را در همه اعصار به یک شکل درمی‌آورد و حق انتخاب و آزادی عمل را از آنها سلب می‌کند. در تعبیر او بشر زندانی تمدنی می‌شود که غرب برایش ساخته، که راه رهایی از آن جز از طریق انقلاب تحول تاریخی بشر ممکن نیست آن هم به سبب تغییر دفعی و ناگهانی که همه عادات گذشته را به هم می‌ریزد؛ آغازی بر یک پایان.

در فصل یازدهم اثر سید شهید «در برابر فرهنگ واحد جهانی» می‌ایستد چرا که می‌داند این جهان واحد با فرهنگ و تاریخ مشترک تحت سه عامل در نظام استکباری آمریکا تحقق یافته و فرصت اندیشیدن به بشر نمی‌دهد و آن را دچار غفلتی فراگیر در همه زمینه‌ها می‌کند و تنها راه نجات بشر پذیرش دینی مطابق با فطرت خویش است. پس برای تکمیل این بحث «نظم نوین جهانی و راه فطرت» را عنوان فصل بعدی خود قرار می‌دهد و (مرگ آگاهی) را بزرگترین مانع در برابر لیبرالیسم قرار می‌دهد. در ادامه ضمن تفسیر اندیشه‌های شریعتی و جلال آل‌احمد سال‌های پیروزی انقلاب اسلامی را عصر خود آگاهی تاریخ امت ایران می‌داند. انقلابی که نظام بین‌المللی دهکده جهانی را بهم ریخته و رودرروی امپریالیسم رسانه‌ای ایستاده انقلابی که آن را مدیون مردی هستیم از تبار روحانیون است نه روشنفکران.

(خانه‌هایتان را در دامنه کوه آتشفشان بنا کنید) این جمله نیچه است برای کسانی که در جستجوی حقیقتند و نمی‌خواهند که شهروندی مطیع برای دهکده جهانی باشند چرا که دریافته‌اند قدرت غرب، قدرتی بنیان گرفته از جهل است. و ناگهان در نقطه‌ای از زمین انقلابی بر پایه عقلانیت رخ می‌دهد که تمام اهداف دهکده جهانی را زیر پا می‌گذارد. انقلابی بر پایه آگاهی‌های جمعی که «انفجار اطلاعات» غرب را رقم می‌زند. آوینی در فصل چهاردهم با نگاهی امیدوارانه اینگونه اظهار می‌کند که؛ «ایمان، منجی جهان فرداست» و ضمن هشدار برای دست کم نگرفتن امپراطوری ارتباطات یا همان دهکده جهانی به عنوان شیطان اکبر تحولاتی در خاورمیانه را نوید می‌دهد که غرب را از هم فرو می‌پاشد و یک جبهه متحد اسلامی علیه اسرائیل برای نجات فلسطین ایجاد می‌کند.

و فصل آخر، فصلی است با عنوان «ویدئو در برابر رستاخیز تاریخی انسان» در قالب گفتگوی فصلنامه فارابی با سید اهل قلم. گفتگویی در خصوص؛ ورود و گسترش ویدئو و مضرات و خطرات آن، مقایسه ویدئو با کامپیوتر به‌عنوان (لعل ذنوب)، تهاجم فرهنگی و عمکرد صدا و سیما با رسانه‌های جمعی، چگونگی پر کردن اوقات جوانان و نوجوانان برای دور شدن از خطرات فرهنگ غرب و تفاوت ماهوی ویدئو با تلویزیون و سینما.

در نهایت و به‌طور کلی بعد از خوانش مقالات درج شده در کتاب به این نتیجه می‌رسیم که اثر حاضر مبنع معتبری است برای آشنایی با اندیشه‌ها و طرز تلقی‌های سیاسی آوینی به‌ویژه دیدگاهش درباره جهان غرب و همچنین وصف اندیشه‌های بنیانگذار جمهوری اسلامی و چگونگی پیروزی انقلاب اسلامی و برتری آن نسبت به دیگر انقلاب‌های جهان.

در حقیقت به جرئت می‌توان گفت که آنچه کامران آوینی را تبدیل به شهید سیدمرتضی آوینی کرد تفکراتی و باورهایی بود برگرفته از دین مبین اسلام و با الگوپذیری از اندیشه‌های امام خمینی و انقلاب اسلامی که سبب تغییر سبک زندگی او و در نهایت حضورش در جبهه‌های جنگ شد و فرجامی نیک برایش رقم زد. عاقبتی که ختم به شهادتش شد.

آنچه این اثر را از لحاظ آیین نگارشی و ویرایشی شاخص کرده تطبیق نقل اقوال دیگران در اغلب موارد با مأخذ اصلی و رسم‌الخط و نقطه‌گذاری و املای کلمات است که به‌صورت نخستین حفظ شده است. همچنین نمایه‌هایی برای استفاده علاقه‌مندان در پایان کتاب آمده است.

ناگفته نماند که نوشته‌های آوینی پس از شهادت ایشان، ابتدا به‌صورت پراکنده و محدود توسط کانون فرهنگی هنری ایثارگران به چاپ می‌رسید سپس نشر ساقی مجموعه آثار را در 12 عنوان چاپ و منتشر کرد و زین پس این مجموعه در انتشارات واحه و زیر نظر خانواده شهید به چاپ می‌رسد.

روحش شاد و راهش پر رهرو.