در پناهِ پناه بخش | جستاری بر کتاب «عروس قریش» نوشته مریم بصیری

در سال های اخیر نویسندگان سراغ شخصیت های مختلف و مهمی از تاریخ صدر اسلام رفته اند و زندگی این افراد را که عموماً از بزرگان و تاریخ سازان هستند، در قالب رمان های گوناگونِ تاریخی روایت کرده اند. افرادی که پیش از این تنها نامی از آنان را همراه با مختصری از زندگی نامه و کارهایشان، به صورتی غیرجذاب در کتاب های درسیِ دوران مدرسه و یا برنامه های تلویزیونی خوانده یا شنیده بودیم. اما این رمان های تاریخی ـ مذهبی، با تصویرسازی مکانیِ خوب و بیان شرایط فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی آن زمان، شخص حاضر در تاریخ را برایمان زنده می کند و خواننده به جای خواندن یک متن صرفاً تاریخی که جذابیت ندارد، می تواند به همان زمان و مکان سفر کند و همراه با آن شخصیت هم زیستی داشته باشد.
این اتفاق در کتاب «عروس قریش» اثر زیبای سرکار خانم "مریم بصیری" نیز به خوبی رخ داده است. در این اثر، نویسنده سراغ شخصیتی بسیار متواضع، غریب و از خود گذشته رفته است که هر بار در تاریخ با او مواجه می شوم، حسی آمیخته با لطافت و ملاحت و بزرگواری نسبت به ایشان پیدا می کنم. حال با خواندن این اثر،یک حس دیگر به مجموعه احساساتم اضافه شد: «امنیت»
در «عروس قریش»، ما با حضرت آمنه زندگی می کنیم. آمنه از ریشه «ا م ن» و به معنای ایمن و در امن و امان است و هنگام خواندن این کتاب، شما کاملاً امنیت را احساس می کنید؛ هم امنیتی که آمنه را در برگرفته بود و هم امنیتی که آمنه به دیگران می داد. این زیبا دختر مکه، غلامان و کنیزان را هم پناه می داد و به کمک درماندگان می شتافت و هیچگاه به خاطر جایگاه و زیباییش به کسی فخر نفروخت. مردم را برابر و در کنار هم می دید.
دختری از خانواده ای حنیف و مهم که پدرش، وهب، از بزرگان مکه بود. وهب، آمنه اش را بسیار بسیار دوست می داشت، در حالی که آن دوران، دوران زنده به گور کردن دختران بود و زنان نیز نقشی درجه چندم در جامعه داشتند. نیکو تربیت یافت و از سرآمدان دختران مکه شد. به بیان نویسنده: «اول و آخر هرچه حُسن بود، خود آمنه بود. آمنه الفبای ملاحت را همه یک جا داشت.»
همراه با کتاب، ازدواج ایشان و عشقشان نسبت به حضرت عبدالله را می خوانیم؛ زندگی شیرینی که در ظاهر چند ماه بیشتر طول نکشید، اما همواره تا آخر عمر با آمنه بود.
پس از عبدالله، آمنه به فرزند در راهش بیش از پیش اُخت گرفت؛ فرزندی که هرچه به زمان تولدش نزدیک تر می شد، از او بیشتر شگفتی می دید. از دور و نزدیک کاهنان و راهبان و منجمان به مکه می آمدند، چراکه آن ها نشانه های تولد عظیم ترین انسانی که قرار بود پا بر زمین بگذارد را دیده بودند، و این عظیم ترین انسان را آمنه در خود مراقبت می کرد. چه کسی والاتر و بهتر و بزرگوارتر از آمنه برای نگه داری از پیامبر آخرالزمان؛ کسی که هم در پناه است و هم پناه بخش.
پیامبر(ص) به دنیا آمد و به زعم آمنه، گویا عبدالله با فرزندش برگشته بود. به محمد(ص) که نگاه می کرد، هم عبدالله را می دید و هم فرزندش را. محبت و مهر پسرش همۀ غم و غصه هایش را دور انداخت؛ اما این شادی مدت زیادی دوام نداشت.
مکه چندان امن نبود و مجبور بودند کودک را به دایه بسپارند...
و این برهه از تاریخ و تنهایی آمنه در این اثر چقدر خوب به تصویر کشیده شده است! آمنه از بزرگ ترین فداکاران تاریخ است که متأسفانه آشنایی و آگاهی مان از ایشان بسیار کم است. این اثر می تواند کمی بیشتر ما را با این بزرگ بانوی تاریخ آشنا شویم؛ بانویی که برای حفظ جان رسول خدا، ازخودگذشتگی کرد و در طول 5 سال تنها دو یا سه بار فرزند دلبند و یادگار همسرش را دید تا این امانت الهی را سالم به دست زمان برساند.
شاید اگر این کتاب را یک مرد می نوشت، آن قدر زیبا فضای زندگی حضرت آمنه، رابطۀ دل انگیزش با عبدالله و ارتباط پر از مهر و لطافت او با فرزندش به تصویر کشیده نمی شد. اما با هنرمندی و هنرنمایی سرکار خانم بصیری، این مسائل به زیبایی روایت شدند و کتاب سراسر آمنه است، سراسر شور و شیدایی و کرامت و بزرگیِ مادر رسول خداست.
آمنه برازنده ترین اسم را داشت؛ ایمن و در پناهی که خودش برای همه، به خصوص فرزندش محمد، پناه بخش بود.