الگوریتم اجتهاد 1: روش‌ شناسی استنباطی در سه محور مسئله یابی، دلیل یابی و قرینه یابی

فقهاء عظام در طول زمان در استنباطات فقهی، براساس روش‌‌‌هایی که مبانی آنها در علم «اصول‌‌‌فقه»، مستندسازی شده است عمل کرده‌‌‌اند ولی به علت عدم برجسته‌‌‌ بودن مباحث روش‌‌‌شناختی، روشِ اِعمال شده، در پشت‌‌‌صحنۀ تحلیل‌‌‌های آنها قرار گرفته است که در برخی موارد به ‌‌‌سرعت قابل تشخیص و در برخی موارد نیاز به اکتشاف و اصطیاد دارد. تلاش این کتاب برای یافتن پاسخ سوال زیر است: آیا می‌‌‌توان این روش‌‌‌ها را با تمام جزئیاتی که در ذهن فقیه می‌‌‌گذرد کشف کرد و شبیه‌‌‌سازی نمود؟ اگر استنباط (اجتهاد در اصطلاح فقهی)، تلاش معرفتی روشمند برای کشف موجّه «نظر شارع= حُکم» در مورد «فعل مکلف» باشد و اگر عملیات استنباط و اجتهاد (فرایند استنباط)، فعل‌ و انفعالاتی باشد که فقیه برای کشف نظر شارع، به‌صورت مرحله‌به‌مرحله انجام می‌دهد تا از نقطه شروع (مواجه با مساله)، به نقطه پایان (صدور فتوی) برسد؛ و اگر روش‌شناسی و ارائه الگوریتم که تعیین و توصیف دقیقِ مرحله ‌به‌مرحله و قدم‌به‌قدمِ عملیات حل یک مساله است به‌طوری که نقطه آغاز و پایان، تعداد مراحل، ترتّب منطقی مراحل، دستورالعمل‌های اجرایی در هر مرحله بدون حفره میان دستورالعمل‌ها، توصیف شده باشد، آنگاه به‌نظر می‌رسد که می‌توان عملیات اجتهاد و استنباط را به‌صورت الگوریتمی توصیف کرد.