شذور العقیان فی تراجم الاعیان

دانشمند توانا، سیّد اعجاز حسین نیشابوری کنتوری، در 203 سال قبل در ماه رجبِ سال 1240، در لکهنو به دنیا آمد. تحصیلات علمی را نزد پدر و دیگر علمای آن سامان به سرانجام رساند. رشد و تربیت در خانواده­ی سادات کنتوری که ریشه­ای کهن در علم و دیانت داشتند، از او شخصیتی مثال زدنی ساخت. با تلاش و کوشش خودش زندگی می­گذارند و نیازمندان را از اموالش بهره مند می­کرد. برای پشتیبانی از شیعیان، فقط از کاغذ و قلمی که ساخت آنان بود استفاده می­کرد. برای پر بار نمودن کتابخانه­ای که پدرش تاسیس نموده بود، علاوه بر جمع آوری کتاب، به استنساخ مخطوطات کم یاب مشغول شد. بعد از سفر حجّ با برادرش، سیّد حامد حسین، به عراق رفت و در آنجا مورد تجلیل علما قرار گرفت. و در شوّال سال 1286، در 46 سالگی درگذشت.

از وی آثار علمی متعدّدی باقی مانده است؛ کتاب کشف الحجب والأستار، که از اوّلین فهارس در قرون متأخر است و قبل از الذریعة، نوشته شده است.

کتاب دیگر او شذور العقیان فی تراجم الأعیان، کتابی است که مؤسّسه­ی کتابشناسی شیعه، در واپسین روزهای سال 1400، به پژوهشگران تقدیم کرد. امید آنکه ختام مسکی برای این قرن و آغاز پر برکتی برای نشر تراث شیعه در قرن پانزده باشد.

این کتاب با محور قرار دادن أمل الآمل و افزودن تراجم علماء از کتاب­های دیگر، که برخی مانند حاشیة عبد العلی علی أمل الآمل، هنوز به دست ما نرسیده است، مجموعه­ای گران­سنگ را فراهم آورده است. در ذیل هر عنوان شرح حال از منابع متعدّد جمع آوری شده که ما را از رجوع به کتب مختلف بی نیاز می­کند. ترتیب کتاب بر اساس حروف الفبا است که فهرست کامل اسماء در پایان کتاب یافتن نام مورد نظر را برای خوانندگان هموار می­کند.

از ابتکارات سیّد اعجاز حسین در این کتاب، استفاده­ فراوان از برخی اجازات، مانند اجازاتِ بحار الأنوار برای نوشتن تراجم علماء است. در موارد متعدّد ایشان شرح حال و نام اساتید و شاگردان یک عالم را از مجلّدات پایانی بحار الأنوار استخراج کرده است.

از این اثر سه نسخه تاکنون شناخته شده است که از هر سه نسخه در تحقیق آن استفاده شده است.

در آغاز و پایان هیچ یک از نسخه­ های سه گانه که برای تحقیق مورد استفاده قرار گرفته، تاریخ کتابت و اسم کاتب نیامده و نسخه­ دیگری هم تا کنون یافت نشده است.