مقاومت در اسلام؛ نظریه و الگو

«مقاومت» از آغاز در «نهاد بشر» قرار داده شده است و وجه بارز انسانیت می‌باشد. در تاریخ ملل هم، مقاومت به عنوان یک ارزش بنیادین مطرح شده و اقوام و تمدن‌ها با آن مورد سنجش و ارزش‌گذاری قرار می‌گیرند. پویایی و پایایی هر تمدن و تدین هم به میزان استقامت و پایداری پیروان آنان بازمی‌گردد.
در شرایع آسمانی هم «استقامت» جایگاه بارز و برجسته‌ای دارد و از آن به عنوان یک سپر بازدارنده از آسیب و انحراف یادشده و نسبت برجسته‌ای با «صراط مستقیم» دارد و در اسلام، مؤمنان با تکرار آن تمرین داده شده‌اند. «اهدِنَا الصِّرَاطَ المُستَقِیمَ، صِرَاطَ الَّذِینَ أَنعَمتَ عَلَیهِمْ غَیرِالمَغضُوبِ عَلَیهِمْ وَلاَ الضَّالِّینَ». عدم استقامت از این منظر بسیار نکوهیده و سبب گمراهی است.
اگرچه استقامت در همه ادیان مورد تأکید بوده است، شاید بتوان گفت اسلام بر آن تأکید بیشتری داشته است، تا جایی که پیامبر اکرم«صلی‌الله علیه و آله و سلم» می‌فرماید: «دستور به استقامت مرا پیر کرده است چرا که از عدم استقامت پیروانم بیمناکم». استقامت در کلام الهی سبب اصلی جلب عنایت خاص خداوندی است و مطمئن‌ترین راه هم به حساب می‌آید:«إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِکَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی کُنتُمْ تُوعَدُونَ» (فصلت/41)
تجربه 250 ساله «دوران حضور» ائمه شیعه صلوات‌الله علیهم هم به نحو بسیار بارزی و بارزتر از هر قطعه تاریخی دیگر به وصف «استقامت» آراسته است. اینکه در طول این دوران ائمه در حصر، حبس و تحت شکنجه و آزار قرار داشته و در نهایت به شهادت رسیده‌اند و با این وجود امروز یا به عنوان رهبران اسلام ـ از سوی اهل سنت ـ و یا به عنوان «جانشینان به حق پیامبر» شناخته می‌شوند و بیش از 400 میلیون نفر در دنیا، شیعه آنان خوانده می‌شوند، برخاسته از آن استقامت است.
با این وجود و علیرغم آنکه هزاران کتاب در باب پیامبران، امت‌ها و شخصیت‌های مقاوم نوشته شده است، اما جای یک کتاب که این خط سیر بنیادین را یک جا بررسی کرده و «تئوریزه» کند، خالی بود تا اینکه استاد فرهیخته و متفکر و صاحب نام در میان اساتید و جامعه جمهوری اسلامی جناب آقای دکتر اصغر افتخاری عضو محترم هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام دست به کار شد و این اثر ثمین و ماندگار را برای جامعه علمی و رهروان تفکر مقاومت به رشته تحریر درآورد.