رسانه و امر اجتماعی

در میان اندیشمندان معاصر حوزه‌های گوناگون علوم انسانی به کمتر شخصیتی برمی‌خوریم که در نظریاتش به نحوی به نقش و کارکرد رسانه در حوزه تخصصی‌اش نپرداخته باشد. رسانه‌ها امروز از ابزار صِرف اطلاع‌رسانی و تهیه و تولید خبر فراتر رفته‌اند و عرصه‌های مهم و بزرگی را محل جولان و تأثیرگذاری خود قرار داده‌اند. توانایی‌های رسانه باعث شده که سیاستمداران برای پیشبرد سیاست‌های خود از رسانه‌ها سود جویند و گفتمان خود را با واسطه رسانه‌ها به گفتمان عمومی جامعه مبدل سازند.

از سویی دیگر، جوامع امروز با رسانه تعریف می‌شوند و حتی گروهی از پست‌مدرن‌ها رسانه را همان جامعه می‌دانند. در حوزه فرهنگی گاهی رسانه‌ها با تعریف مفاهیم اجتماعی همچون نژاد، جنسیت، ملیت و... نوعی هژمونی و سلطه را بر جامعه تحمیل می‌کنند. به گفته گرامشی، ویژگی مهم هژمونی پذیرش آن توسط جامعه است به گونه‌ای که مردم خود به انقیاد خود رضایت می‌دهند. کارکرد ذاتی‌سازی مفاهیم نیز در راستای تولید هژمونی در رسانه‌ها قابل بررسی است. رسانه عمدتاً تلقی ذات‌انگارانه‌ای از مفاهیم اجتماعی را نشر می‌دهد. این اندیشه ذات‌انگارانه در مخاطب امکان تغییر شرایط را از میان می‌برد. متفکران حوزه مطالعات فرهنگی، به ویژه استوارت‌ هال، همواره کوشیده‌اند تا پروژه ذاتی‌سازی، به ویژه تلقی ذات‌انگارانه از هویت گروه‌ها و جوامع حاشیه‌ای را به چالش بکشانند و اهداف سلطه‌جویانه پشت‌پرده رسانه‌ها و سایر نهادهای دست‌اندرکار را افشا نمایند.

به هر حال از دیدگاه‌های مختلف به نقش و کارکرد رسانه‌ها توجه شده و زوایای گوناگون رسانه‌ها واکاوی گردیده است. در این کتاب برخی از مهم‌ترین مقالاتی که با موضوع رسانه و امر اجتماعی توسط نظریه‌پردازان حوزه‌های اجتماعی نگاشته شده به خوانندگان فارسی‌زبان تقدیم شده است. هدفی که در این کتاب دنبال شده ایجاد درک نسبتاً جامعی از رسانه‌ها بوده است. البته تحقق کامل این هدف، با وجود پیچیدگی‌های رسانه‌ها و درهم‌تنیدگی شدید آن با حوزه‌های دیگر، بسیار دشوار و شاید ناممکن باشد، اما به هر حال از این دریای مواج و گرداب حائل به قدر تشنگی باید چشید و به اندازه طاقت باید درنوردید.