کلبه عمو تام (افق / وزیری)

کتاب کلبه عمو تام نوشته هریت بیچر با ترجمه محسن سلیمانی توسط نشر افق در قطع وزیری به چاپ رسیده است.

این زن کوچک جنگی بزرگ را آغاز کرد. هریت بیچر استو نویسنده‌ی کلبه‌ی عمو تام از کودکی با کتاب‌های مذهبی آشنا شد و در آموزشگاه‌های مذهبی تحصیل کرد.
او رمان کلبه‌ی عمو تام را با الهام از ماجرای برده‌ی سیاهپوست مومنی نوشت که زیرشکنجه جان باخت. کلبه‌ی عمو تام در زمان انتشارش در آمریکا انقلابی به وجود آورد و آبراهام لینکلن (رئیس‌جمهور وقت آمریکا) اظهار کرد: «یکی از دلایل جنگ داخلی آمریکا بر سر آزادی بردگان، انتشار رمان کلبه‌ی عموتام بود.»
هریت بیچر استو در سال 1852 کتاب کلبه‌ی عمو تام را نوشت؛ نُه سال بعد جنگ‌های داخلی آمریکا شروع و در نهایت برده‌داری، این ننگِ بزرگ تاریخ، به پایان رسید. بسیاری مانند لئو تولستوی معتقدند این کتاب، از بزرگ‌ترین فرآورده‌های ذهن بشر است. این رمان، بعد از انجیل، پرفروش‌ترین کتاب قرن نوزدهم نام گرفته است.
اما اهمیت این رمان از چارچوب‌های تاریخی فراتر می‌رود؛ کلبه‌ی عمو تام مانیفستِ جهانی است که بشر در آرزوی آن بوده و حتی امروز، هنوز محقق نشده است. در قرن نوزدهم، نویسندگانِ طرفدارِ برده‌داری که اغلب ساکنانِ ایالت‌های جنوبی بودند، کوشیدند با نوشتن رمان‌هایی تأثیر خیره‌کننده‌ی این کتاب را خنثی و تصویری غیرانسانی و درنده‌خوی از برده‌های سیاه‌پوست ترسیم کنند؛ گرچه هر عملشان به کاریکاتوری کودکانه در برابر اثری سترگ و خداگونه می‌مانست.چطور می‌شود مردمی را به عمل‌گرایی وا داشت؟
چطور می‌شود علاقه‌شان را به موضوعی جلب کرد که پیش از آن، هرگز مسئله‌شان نبوده؟ چطور می‌توانید به ملتی ثابت کنید کاستی بنیادی در ساختار جامعه‌شان، نیازمند اصلاح است؟ با خطابه و موعظه؟ با التماس و درخواست؟ با روبه‌رو کردن صادقانه‌ی آن‌ها با عمیق‌ترین ترس‌هاشان؟ هریت بیچر استو، نویسنده‌ای که هم سفیدپوست بود و هم زن، آینه‌ای تمام‌نما در برابر جامعه‌ی چندقطبی آمریکا گذاشت.
او از دردهای برده‌های سیاه‌پوست نوشت و با تکیه بر عشق عیس به انسان، داستانی تعریف کرد از قدرت عشق، پایداری، و خاصیتِ تخریب‌گر فرهنگ برده‌داری.روابط عاطفی، وفاداری به هم‌نوع، باورهای عمیق مذهبی و خط داستانی پرفراز و نشیب کتاب کلبه‌ی عمو تام را به یک موفقیت ادبی برای نویسنده‌اش تبدیل کرده است.
تصویرهای کلیشه‌ای از زنانِ درشت‌اندام و مهربان سیاه‌پوست که مامی صدایشان می‌کنند، ارباب‌های بی‌رحم و تاجران برده که جز سرمایه به چیزی نمی‌اندیشند، عمو تامِ زجرکشیده اما بخشنده، نورِ نجات‌بخشِ ایمان در کتاب بسیار است؛ اما از یاد نبریم که این اثر در بستر تاریخی خود، انقلابی در اخلاق و انسانیت بوده و خلقش توسط یک زن بر اهمیت آن می‌افزاید.عشق مادرانه، میل به بقا، شورش در برابر ظلم؛ این‌هاست که از کلبه‌ی عمو تام اثری بی‌انقضا ساخته است.
صحنه‌ی گذر الیزا و پسرش از رودخانه‌ی نیمه‌منجمد اوهایو، استعاره‌ای از پرش او از زندان ایالت‌های جنوبی به‌سوی آزادیِ شمالی‌ها، یکی از ماندگارترین رخنمون‌های تاریخ ادبیات است. از سال 1903 تا 1927، دست‌کم نُه اقتباس سینمایی (البته در دوران‌ِ سینمای صامت) از این اثر ساخته شد.
بعدها هالیوود به خاطر بحث‌انگیز بودن و ترس از ریزشِ تعداد بیننده‌ها به کلبه‌ی عمو تام پشت کرد. گرچه در تمام مقاطع تاریخِ آمریکا، نژادپرستی به شکل‌های مختلف حضور داشته، بال و پر گرفته، با آن مقابله شده یا نشده، اما کلبه‌ی عمو تام، همچنان اهمیت انسانی خود را حفظ کرده است.

ثمین نبی‌پور (برگرفته از وبسایت نشر افق)