سعادت و شقاوت انسان

حضرت آیت الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی(ره) طیّ جلسات متوالی به مبحث سعادت و شقاوت پرداخته اند. به جهت اهمّیت، این موضوع در علوم مختلف هم مورد بحث قرار گرفته است. علمای اخلاق غایت و نهایت از زدودن رذایل اخلاقی و کسب فضایل اخلاقی را رسیدن به سعادت می دانند. محور مباحث اهل معقول و فلاسفه راجع به سعادت و شقاوت، عبارت از مسایل عقلی است؛ از جمله اینکه آیا سعادت و شقاوت دو صفت ذاتی برای موضوعاتشان هستند؟ یا با ارادۀ تخلّف ناپذیر ازلی حقّ تعالی، ثبوت آن ها برای موضوعاتشان حتمی است یا اینکه اکتسابی و ارادی و قابل حصول است. از طرفی، موضوع سعادت و شقاوت در مباحث معرفتی و عرفانی هم مطرح می شود.

مؤسّسۀ پژوهشی فرهنگی مصابیح الهدی که مسئولیت حفظ و نشر آثار معظّم له را به عهده دارد، همۀ آنچه را ایشان پیرامون این موضوع طی دوازده جلسه مطرح کردند در قالب یک مجلّد در اختیار طالبان معارف اسلامی قرار می دهد.

حقیقت سعادت، رسیدن انسان به هدف نهایی و کمال واقعی خودش است که عبارت از قرب الی الله؛ به تعبیر دیگر، خیر مطلق و لذّت است؛ زیرا کمال و خیر مطلقی غیر از ذات مقدّس الهی وجود ندارد. هرگاه انسان به آن مرحلۀ عظیم برسد، قطعاً روح او دارای بهجت و سروری می شود که هیچ شادمانی و سروری به منزلت آن نخواهد رسید. در عالم آخرت نیز در جوار ذات الهی متنعّم به نعمت هایی می شود که هیچ گوشی نشنیده و هیچ چشمی ندیده و بر دل هیچ کسی خطور نکرده است. محلّ بروز و ظهور این سعادت مطلق، جهان آخرت است. اگرچه سعادت نسبی که آن را سعادت جسمانی نامیده اند، در دنیا برای انسان بروز و ظهور می کند و این سعادت جسمانی، همان خیر مضاف یا خیر نسبی است که در کلمات فلاسفه آمده است.

رسیدن به کمال و سعادت نه تنها ذاتی انسان نیست؛ بلکه امری است اختیاری و باید هرکسی با اعمال اختیاری به طور آگاهانه و براساس انتخاب راه صحیح آن را به دست آورد. عواملی که انسان را به سعادت و کمال حقیقی می رسانند، عبارت است از علم و معرفت به خدا، ایمان محکم به ذات مقدّس الهی و سایر عقاید، انجام اطاعت خالصانه، اعمال شایسته و تزکیه و تهذیب روح از اخلاق رذیله. در یک جمله می توان گفت که انسان در اثر تکامل در دو بعد حکمت نظری و عملی، قادر است با اعمال اختیاری خود به هدف اصلی خود که همان سعادت و خوشبختی است، نایل شود.