عزاداری محرم و کرونا

از جمله پیامدهای گسترده و مهم کرونا، پیامدهای فرهنگی آن است و از جمله عامل‌های مؤثر بر کنترل کرونا نیز عامل‌های فرهنگی است. دین داری مردم نیز به آن دلیل که امری اجتماعی و فرهنگی است، در تعامل و ارتباط متقابل با کرونا قرار دارد؛ یعنی هم کرونا بر کیفیت و کمیت دین داری آدمیان، وهم رفتار دینی مردم بر چگونگی مواجهه با کرونا اثرگذار است.

برخی از پیامدهای منفی کرونا نسبت به حوزه دین و دینداری سخن گفته و از آن به عنوان یک تهدید یاد کرده‌اند و برخی دیگر به فرصت‌هایی که در ورای تهدیدها وجود دارد، اشاره کرده‌اند. بیشترین تأثیر کرونا متوجه حوزه‌ای از مناسک دینی است که به صورت جمعی برقرار می‌شود و محرم و عاشورا یا حج و همچنین مسجدها و نمازهای جماعت یا جمعه، از جمله این مناسک به شمار می‌آیند.

در این اثر، تجربیات و فعالیت‌های یکی از اصیل‌ترین نهادهای بومی، مردمی و مذهبی در جامعه ایران در مواجهه با شرایط و محدودیت‌های کرونایی از طریق مشاهده مشارکتی و گفتگو با فعالان میدانی روایت شده است. نتایج این پژوهش حاکی از انعطاف‌پذیری و تنوع و تکثر فراوان رفتارهای هیئات مذهبی و نشاندهنده این واقعیت است که هیأت به عنوان یک نهادی برآمده از عمق باورهای دینی مردم، می‌تواند در سریعترین زمان ممکن و با حفظ اصول و اصالت‌های خود، آیین‌ها و مناسکی متناسب با اقتضائات جدید و حتی متناسب با شرایط جغرافیایی و ذائقه مردم ایجاد کند. هیأت به دلیل گستردگی بی‌نظیر در سرتاسر کشور ایران و برخورداری از انواع ظرفیت‌ها مانند نیروی انسانی، مکان مناسب و اقناع مخاطب و مردم‌پایه‌بودن آن؛ ظرفیتی ویژه برای مواجهه هوشمندانه و موثر در مقابله با ویروس کروناست. از این‌رو لازم است در سیاست‌ها و تصمیمات کلان حاکمیتی ضمن پرهیز از برخورد یکسان با همه آنها؛ نگاهی فرصت‌ محور به این ظرفیت داشته باشیم.