ریزش ها و رویش ها در بین خواص صدر اسلام

کتاب "ریزش ها و رویش ها در بین خواص صدر اسلام" ضمن بیان مقدّمه ای مفصّل در تبیین زمینه ها و بسترهای سیاسی شکل گیری شورش علیه خلیفه سوّم و احزاب رقیب برای جانشینی وی، نقش ویژه صحابه و خواص جامعه اسلامی در فتنه جمل و صفین را مورد بررسی قرار داده است.

این اثر کوشیده در قالبی منسجم به سابقه و شرح مختصری از زندگانی و احوال سیزده تن از صحابه بزرگ که در گذر زمان دچار لغزش شده و امام حق را واگذاردند بپردازد و علل این ریزش ها را مورد واکاوی قرار دهد. همچنین بخش دیگری از کتاب به بررسی احوال سیزده تن از خواص رویشی جامعه آن روز پرداخته است.

این کتاب، علی رغم حجم نه چندان زیاد (140 صفحه)، بیش از 300 پاورقی و حدود 500 مورد ارجاع به منابع اصیل تاریخ صدر اسلام دارد و به لحاظ حجم تحقیق و تتبّع، قابل توجّه است.

فهرست مطالب کتاب به شرح زیر است:

- جریان اعتراض عمومی علیه عثمان
- تبعات قتل خلیفه
- آفات نهادینه­شده در زندگی صحابه
- مصائب حکومتی علی(ع)
- ریزش ها و رویش ها در بستر فتنه­های دوران حکومت علی(ع)

سال هاست بحث «ریزش ها و رویش ها» در بین خواصّ، در ادبیات انقلاب اسلامی وارد شده و با گذشت حوادث مختلف، نمود بیشتری یافته است. در واقع بسیاری از پدیده های اجتماعی - سیاسی صدر اسلام پس از تشکیل حکومت دینی و مواجهه با مشکلات و عبور از گردنه ها، اهمیّت خویش را نشان داده و موضوع عملکرد خواص در مواجهه با حاکمیت اسلامی نیز از جمله این موارد است. به هرحال باید اذعان داشت که صدر اسلام با زاویه دید حکومت اسلامی و گفتمان ناشی از آن، مطالعه و تحقیق نشده و سینه ی پُرسخن آن به کلام درنیامده است.

این کتاب در باب ریزش ها به شرح سابقه، احوال و عاقبت شخصیت هایی همچون زبیر، طلحه، سعد بن أبی وقاص، محمد بن مسلمه، زید بن ثابت، عبدالله بن سلام، صهیب بن سنان، اسامه بن زید، ابوسعید خدری، حسان بن ثابت، سعد بن عباده، قدامه بن مظعون، فضاله بن عبید پرداخته است.

در این کتاب همچنین به شرح سابقه، احوال و عاقبت رویش هایی همچون عمار یاسر، مالک اشتر، محمد بن أبی بکر، قیس بن سعد، حجر بن عدی، عدی بن حاتم، خذیمه بن ثابت ذوشهادتین، سهل بن حنیف، قرظه بن کعب، صعصعه بن صوحان، عمرو بن حمق خزاعی، کمیل بن زیاد، زید بن صوحان نیز پرداخته است.