زیارت: سرمنزل

پژوهشی پیرامون زیارت

«علل زیارت»

یک حکم الهی می تواند علّت ها و حکمت های فراوان و متعددی داشته باشد. بین عِلل و حِکم هم روابط و پیوندهایی برقرار است. زیارت نیز از دایره این مطلب بیرون نیست. برای مثال می توان از موارد ذیل در بیان علل زیارت یاد کرد:

بخشی از این موارد را می توان در کتاب علل الشرایع یافت. علل الشرائع، مشتمل بر روایاتی از رسول خدا (ص) و ائمه اطهار(ع) است که موضوع آن ها علت و فلسفه برخی از احکام شرعی و عقیدتی است، مانند عللِ وضع اسامی اشیا و اشخاص، عوامل حوادث و وقایع، علل گرایش به عقاید و اعمال و چگونگی خلق حیوانات. شیخ صدوق در این کتاب، به علت برخی از کارهای پیامبران، پیامبر اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) نیز اشاره کرده است.

الف: «اقتضای محبت»

ب: «نیاز معنوی»

ج: «کشش ذاتی»

زیارت اربعین

یکی از نکات مهمّی که در مورد زیارت اولیای الهی (ع) به ویژه زیارت اربعین (سرمنزل) مطرح است و لازم است زوّار اربعین حسینی (ع) در راستای کسب معرفت و تحقق زیارت عارفانه، نسبت به آن آگاهی کامل و آشنائی کافی داشته باشند، بررسی موضوع «زیارت» در قرآن و روایات و همچنین ادلّه مشروعیت و استحباب آن در منظومه دین و پاسخ به برخی شبهات پیرامون آن است.

تاریخ اسلام

ارتباط و توسّل به پیشوایان معصوم (ع) و زیارت مزار ایشان و توجّه و عرض ارادت به آنان ، در متن حیات شیعه همواره جاری بوده است. در طول تاریخ اسلام ، عموم مسلمانان قائل به استحباب زیارت قبور اولیاء الهی (ع) و ثمرات و برکات آن بوده اند. این امر در سیره متشرّعه، همواره وجود داشته است.

در این میان، «ابن تیمیۀ حرّانی» در قرن 7 هجری به حرمت این عمل فتوا داده است و بعد از او بابِ این تفکر و رویکرد گشوده گشت و همفکران و پیروان مکتب او یعنی همان سلفیۀ و وهّابیت، مشروعیت زیارت را از اساس زیر سؤال بردند که شبهات فراوانی را در این مورد تولید، تبیین و منتشر کردند.

«فلسفه زیارت»

دانستن «چیستی» و «چرایی» زیارت، مرحله‌ای از «معرفت نظری» است که زیارتِ شایسته و پذیرفته شده را نصیب زائر می‌کند. تعظیم، تکریم، گرامی داشت و یادکرد از انسان های شایسته، هنرمند، فرهیخته، فرهنگ ساز، نقش آفرین، مصلح، متحوّل کنندگان تاریخ و… نیز زنده نگاه داشتن نام و یاد آنان پس از مرگ، نشانه و لازمه محبت، عشق و ارادت انسان به نیکی‌ها و کمالات است و ریشه در فطرت و سرشت الهی آدمی دارد .

بیش از دو هزار سال پیش در یونان شاگردان ارسطو پس از مرگ او همواره بر مزارش حاضر شده و در آن‌جا به درس و بحث و گفتگو می‌پرداختند، تا یاد او را در خاطر خویش و دیگران زنده نگاه دارند. حضرت زهرا (ع) برای بزرگداشت کار و اقدام ارزشمند شهدای احد به ویژه حضرت حمزه (ع) هر هفته با پای پیاده به زیارت ایشان می‌رفت .

دانشمند، مفسّر و محدّث بزرگ جناب جابر بن عبدالله انصاری در زیارت اربعین خود بر خلاف این مطلب عمل کرده است. عطیه می‌گوید:

«در روز بیستم ماه صفر همراه جابر بن عبدالله بودم ، وقتی به غاضریه رسیدیم ، در رودخانه غسل کرد و لباس پاکی را که به همراه داشت پوشید. سپس کیسه ای را که در آن مشک بود ،گشود و بر بدنش پاشید…».