توسعه گرایی و هویت فرهنگی در ایران معاصر

انقلاب فرهنگی اسلامی ایران بر تلاش‏های رژیم پهلوی که همسو با توسعه شبه‏ غربی بود، خطّ بُطلانی کشید، اما از آنجا که توسعه کشور از اولویت ‏های دولت‏ ها در دوران جمهوری اسلامی بود و الگوهای جدیدی بر اساس مبانی دینی و شرایط فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور تدوین نشده بود، استفاده از برخی نمونه ‏های بیرونی، چالش ‏هایی را به ویژه در حوزه فرهنگی به وجود آورد. البته در این دوران، برخلاف دوران پهلوی، هدف از این کار، گسترش فرهنگ غربی نبوده و تلاش ‏هایی برای مقابله با آن صورت گرفته است. از جمله اینکه رهبر معظم انقلاب با توجه به پیامدهای این الگوها، تدوین الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را مطرح کردند. این پژوهش درصدد است تا توسعه در ایران از دهه 1320 تا عصر حاضر (دوران جمهوری اسلامی) و نیز چالش ‏های هویتی برآمده از آن را واکاوی کند.این کتاب در هشت فصل تنظیم و تدوین شده است: هویت و مبانی نظری آن (شامل مفهوم هویت، ضرورت هویت در جامعه و اهمیت شناخت آن، رویکردهای مختلف هویت، هویت و فرهنگ، بحران هویت و چالش های هویتی)، توسعه و مبانی نظری آن (شامل بررسی مفهوم توسعه، ابعاد گوناگون توسعه و ارتباط آن با یکدیگر، خاستگاه و مبانی نظری توسعه)، مبانی نظری مناسبات توسعه و هویت (شامل مناسبات نهادین توسعه و هویت، نظریه‏های توسعه و بحران هویت، الگوهای توسعه، ارزش ها و هویت، نسبت توسعه صنعتی با فرهنگ، توسعه‏ گرایی و تبدیل ثروت به ارزش، الگوهای حل بحران هویت در فرآیند توسعه)، توسعه و چالش هویت در عصر پهلوی (شامل تحولات اقتصادی اجتماعی ایران در عصر پهلوی اول، نیاز به توسعه در عصر پهلوی دوم و ساختار اقتصادی ـ اجتماعی آن، توسعه در عصر پهلوی دوم، نتایج و پیامدهای توسعه اقتصادی در عصر پهلوی دوم، فرهنگ و هویت ‏سازی فرآیند توسعه در عصر پهلوی، پارادوکس ‏های هویت‏ سازی در عصر پهلوی دوم، بحران هویت در فرآیند توسعه و رویداد انقلاب اسلامی)، توسعه ‏گرایی و هویت فرهنگی در جمهوری اسلامی ایران (نیاز به بازسازی و پیشرفت در ساختار اقتصادی ـ اجتماعی پس از جنگ، سیاست توسعه از جمهوری اسلامی ایران پیامدهای اجرای برنامه‏ های توسعه در جمهوری اسلامی ایران، فرآیند تغییر ارزش ها و فرهنگ در فرآیند توسعه، هویت‏سازی در جمهوری اسلامی)، بررسی تطبیقی چالش‏ های هویتی در فرآیند توسعه ایران معاصر (بررسی تطبیقی دو عصر متفاوت، بررسی علل حل نشدن چالش‏ های هویتی در فرآیند توسعه)، منابع موثر بر تدوین الگوی تعالی و پیشرفت (منابع اسلامی موثر بر تدوین الگوی تعالی و پیشرفت، محورهای تعالی و پیشرفت از دیدگاه امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب)، بایسته‏ های الگوی تعالی و پیشرفت (شامل بخش‏ هایی چون عدالت محوری، مدیریت فرهنگ ‏محور، هویت‏ سازی، تولید علم بومی). نویسنده در این کتاب بیان می‏کند که در عصر پهلوی، بر گسترش فرهنگ غربی به عنوان زمینه‏ های لازم توسعه تأکید می‏ شد، اما در دوران جمهوری اسلامی، مقابله با فرهنگ غربی، علیرغم ظهور برخی مظاهر فرهنگی غرب، از پیامدهای ناخواسته اجرای الگوهای بیرونی توسعه در این دوران محسوب می‏ شود. تدوین الگویی بر اساس آموزه‏ های دینی و ویژگی‏ های فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور در قالب الگوی «تعالی و پیشرفت» می‏تواند زمینه ‏های پیشرفت ایران اسلامی را فراهم آورد و با ارائه راه‏ حل‏ هایی برای چالش‏ ها، از بروز بحران جلوگیری کند. کتاب حاضر درصدد تبیین چنین الگویی است.