شیعیان در جهان عرب مدرن (دوره دو جلدی)

معرفی کتاب

جلد نخست از مجموعه «شیعیان در جهان عرب مدرن» به شیعیان عربستان اختصاص دارد و جلد دوم، شیعیان در بحرین، عراق و لبنان را در بر می گیرد. این کتاب توسط اسحاق نکاست نگاشته شده و ارسلان قربانی ترجمه کرده است. عوامل تأثیرگذار متقابل و شکل دهنده توسعه سیاسی در این کشورها و ارزیابی نتایج احیای مکتب شیعه در جهان بزرگ عرب، از نکته های مدنظر در کتاب یاد شده است. نوشتار با یک پیشگفتار درباره تجاوز امریکا به عراق در سال 2003م و ارائه تصویری از دولت پیشنهادی شیعه در دوره بعد از حکومت تحت رهبری آیت الله العظمی سیستانی آغاز می شود. بخش پیشگفتار، که اطلاعاتی درباره پیشینه اسلام شیعی و دولت های مورد بحث در کتاب ارائه می دهد، درصدد است عنوان کتاب را برای خوانندگان غیر متخصص در این زمینه شرح دهد. هدف از بخش اول، ارائه تصویر از تغییراتی است که شیعه پیش از قرن بیستم به خود دیده و بر جایگاه آن در دولت مدرن تأثیر گذاشته است.
مباحث تاریخی کتاب نشان می دهد که چگونه شیعه در دنیای عرب به نتیجه تغییر ناگهانی ناشی از فروپاشی امپراتور عثمانی و پیدایش دولت - ملت ها در قرن بیستم عکس العمل نشان داده است. این کتاب ما را با جوامع سیاسی شیعه آشنا می سازد؛ جوامعی که اعضای آن باید هویت جدیدی را اتخاذ و روابط خود را با دولت های نوظهور بازتعریف کنند. کتاب حاضر همچنین نخبگان حاکم غیرشیعه را که از حمایت قدرت های غربی و مخالف حاکمیت شیعه در دولت مدرن برخوردارند، معرفی کرده است. تحلیل های مطرح شده در این کتاب، دگرسازی سیاسی - اجتماعی تجربه شده به وسیله اعراب شیعه را در دوره پیش از ظهور دولت - ملت ها در خاورمیانه تا انتخاب ژانویه 2005م عراق، به تصویر می کشد. در این کتاب جریان مکتب شیعه، در حکم یک قدرت سیاسی، از زمان انقلاب اسلامی ایران (1978-1979م) به طور دقیق بررسی شده است. تغییرات اساسی در رویکرد شیعه نسبت به غرب، به ویژه دیدگاه شیعیان از منازعه به مصالحه از دهه 1990م، به عنوان یک پیشرفت در تضاد آشکار با وضع گروه های نظامی سنی در حال رشد و حاصل سیاست امریکا در خاورمیانه، از نکات مهم کتاب است.
جلد دوم «شیعیان در جهان عرب مدرن» پنج فصل دارد که فصل چهارم آن به طور خاص به شیعیان لبنان اختصاص یافته و نویسنده عنوان «احیای مکتب شیعه در لبنان» را برای آن برگزیده است. در این فصل نخست اوضاع شیعیان پس از استقلال لبنان در دهه 1950م ارزیابی گردیده و سپس به تحولات ناشی از حضور امام موسی صدر در لبنان توجه شده است. صفحات پایانی این فصل هم به تأسیس حزب الله لبنان و مسائل و حوادث پس از آن اختصاص دارد.