نظریه بنیادین در مناسبات دین و فرهنگ

مناسبات دین و فرهنگ به واکاوی رابطه دو موضوع مهم و سرنوشت‏ ساز یعنی دین و فرهنگ می‏ پردازد. در طول تاریخ بشر، دین وجود داشته و به زندگی بشر معنا و جهت داده است. صرف نظر از دین و نقشی که بر جای گذاشته و می‏ گذارد، بشر از دیر زمان با فرهنگ زیست کرده ‏است؛ هر چه زندگی اجتماعی پیچیده‏ تر و به سایر جوامع وابسته ‏تر شده است، نقش فرهنگ در زندگی، خود را بیشتر نشان داده است؛ چرا که فرهنگ، کارکردی مشابه دین را بر جای می‏ گذارد و هویت‏ ساز است.
مسأله اصلی پژوهش حاضر، چگونگی دستیابی به نظریه ‏ای بنیادی در نسبت مطلوب دین و فرهنگ است. از آنجا که فرهنگ، واسطۀ جریان دین در عینیت زندگی فردی و اجتماعی است، تصمیم‏ گیری نسبت به مسایل کلان فرهنگی از یک‏سو و چگونگی ارتقاء دینداری در جامعه از سوی دیگر به تحلیل نسبت دین و فرهنگ وابسته شده است.
فرضیه مورد ادعا این است که نه تنها دین محصول فرهنگ نیست، بلکه قلمداد کردن آن به عنوان یکی از عوامل فرهنگ‏ساز نیز فروکاستن نقش دین است؛ دین محور فرهنگ‏سازی است و تغییرات فرهنگ در سطوح مختلف باید تحت جاذبه تعالیم دین رقم بخورد. دین علاوه بر فرهنگ عمومی، در لایه فرهنگ تخصصی و فرهنگ بنیادی نیز محوریت دارد.
این کتاب در چهار فصل «دین شناسی»، «فرهنگ شناسی»، «نسبت دین و فرهنگ» و «سطح گستره فرهنگ» به تبیین مناسبات دین و فرهنگ می پردازد.