اخلاق در عصر مدرن

«شاید هرگز در هیچ جا این همه که اکنون در همه جا و از جمله در ایران درباره اخلاق می گویند و می نویسند، نگفته و ننوشته باشند. تعداد کتاب ها و مقالاتی که در بیست سال اخیر در باب اخلاق و علم، اخلاق و دین، اخلاق و سیاست، اخلاق حرفه ای و حتی اخلاق پژوهش نوشته شده است، شاید از عدد مجموعه کتاب های اخلاقی در طی تاریخ بیشتر باشد. چه شده است و چه نیازی پژوهندگان و نویسندگان را برانگیخته است که به اخلاق رو کنند؟ آیا علاقه و تعلق خاطر به اخلاق بیشتر شده است. یعنی آیا این توجه را باید نشانه پیشرفت و کمال اخلاقی دانست؟»
این پرسش ها در ابتدای مقدمه کتاب «اخلاق در عصر مدرن» آمده است و نویسنده، مطالب کتاب را ناظر به خلجانها و نگرانی های اخلاقی می داند و تأکید می کند که این قبیل نوشته ها و آثار بیشتر نشانه است و کمتر اثری در وضع اخلاق و بهبود آن دارد، مع هذا باید امیدوار بود که بعضی از آنها مایه تذکر شود.
نویسنده در بخش دیگری از مقدمه آورده است: «درست است که اخلاق هرگز هیچ جا جانشین حقوق و فقه نشده است، اما باید قرابت یا نسبتی میان این سه وجود داشته باشد که کسی بتواند فکر کند که اینها می توانند جای یکدیگر را بگیرند. این نزدیکی کجاست و در چبست؟ جایی که اخلاق و حقوق و دین به هم می رسند کجاست؟ اینجا جایی است که مردمان در آن احساس تعلق و تسلیم می کنند، گویی آدمیان از جایی به کاری و راهی دعوت می شوند و وظایفی به عهده آنان گذاشته می شود و از امور و اعمالی بازداشته می شوند و این دعوت در دین الهی (و نه طبیعی) از جانب خدا و توسط وحی است و در حقوق از سوی جامعه برای نظم بخشی روابط انسانی است. اما دعوت اخلاق از کجاست؟ یعنی آدمیان چرا اخلاقی هستند؟».
نویسنده در انتهای مقدمه مفصل کتاب با بیان اینکه تاریخ غرب تاریخ غلبه است و از حدود یک قرن پیش تاکنون اخلاق در جهان متجدد به سمت ادبار رو کرده است و با اشاره به این پرسش که آیا اخلاق می تواند قدم پیش بگذارد و از بروز فساد و آشفتگی و پریشانی در کارها جلوگیری کند، می نویسد: «من این دفتر را به عنوان یک دانشگاهی که شغلش تعلیم فلسفه است، ننوشته ام. بلکه در آن نگرانی و وحشت خود را از آینده اخلاق و سیاست اظهار کرده ام. بر خلاف آنچه دلخوش کردگان به مفاهیم و اصطلاحات می پندارند من این راه را سرازیری می بینم، گویی مردمی که از رفتن در سربالایی درمانده اند، بی آنکه به روی خود بیاورند به بازگشت و سیر در سراشیب رضایت داده اند. اگر این نظر خدای نکرده بهره ای از حقیقت داشته باشد، این جهان به هرجا برود، به سوی مدینه آزادی و عدالت و اخلاق و دوستی و وفا نمی رود. مگر آنکه درنگ کنیم و نظری به راه و چشم انداز آن و مسیر طی شده بیندازیم و ببینیم توانایی رفتن و اقامت در منزلگاههای راهی که بی نهایت است و به هیج جا نمی رسد، داریم؟ ماده و زمینه این تذکر در تاریخ و معارف ما وجود دارد».
کتاب «اخلاق در عصر مدرن» علاوه بر مقدمه شامل 15 فصل است که عناوین آن عبارتند از: «اخلاق و فرهنگ»، «اخلاق و سیاست»، «اخلاق و حقوق»، «علم، سیاست و اخلاق 1»، «علم، سیاست و اخلاق 2»، «حقیقت و سیاست»، «دانشمند و سیاست؛ سیاستمدار و دانش»، «عدالت و سیاست 1»، «عدالت و سیاست 2»، «توجه به جزئیات لازمه عق عملی و اخلاق»، «مقدمه ای برای طرح مسائل اخلاق پزشکی»، «ملاحظاتی درباره اخلاق در جهان علم و مهندسی»، «اخلاق فصلی از الهیات» و «تدبیر خانواده در حکمت متعالیه».