فلسفه هستی سیال: تاملاتی تاریخی در مبانی، پیش فرض ها و پیامدهای نظریه دیرند

کتاب "فلسفه هستی سیال" با بررسی جوهری ترین عنصر اندیشه هانری برگسن، یعنی تکیه بر روش شهودی در شناخت هستی، گونه ای از فرصت را برای نقد شاخص های معرفتی تمدن جدید یعنی راسیونالیسم، تجربه گرایی، عملگرایی و پوزیتیویسم مغتنم یافته است. برگسن را می توان زمینه ساز اندیشه های سنتگرایانه متفکرانی همچون رنه گنون، فریتهوف شوان، نصر و مارتین لینگز دانست که از قضا جملگی مسلمان بوده اند و از منتقدان تمدن کمیت گرا و تقدسزدای غرب بعد از دوران نوزایی به شمار می آیند. براساس آنچه مولف در این اثر مورد بحث قرار داده است، روش شناسی حاکم بر اندیشه های فلسفی و علمی عصر جدید روح و حرکت را از جهان و انسان می گیرد و نوعی جبر و ایستایی را به ارمغان می آورد و در واقع بشر با این روش مکانیستی به جای رسیدن به حقیقت، آن را تحریف کرده است. مولف در این اثر نگریستن به جهان و انسان از زوایه ای دیگر را پیشنهاد می کند و این نگرش نوین، ما را در فضای غفلت زای برخاسته از تمدن مادی گرای عصر جدید بار دیگر دست به دامن ساحتی معنوی و عارفانه می کند که بی واسطه با سرچشمه هستی اتصال برقرار می کند و جامعه انسانی را از فیوضات این ارتباط بهره مند می سازد. کتاب " فلسفه هستی سیال" در شش بخش به نگارش درآمده است. بخش اول و دوم از تاریخچه مفاهیم زمان، حرکت و فضا به عنوان سه مفهوم کلیدی در فلسفه برگسن و همچنین تاثیر نیوتن و فیزیک دانان بعد از وی بر اندیشه اش سخن گفته شده است. بخش سوم متکفل زیرساخت های اندیشه برگسن است که عبارتند از : تمایز کمیت و کیفیت، تجرد قوه یاد، تمایز نظر و عمل و تمایز عقل و هوش و غریزه. در بخش چهار م و پنجم که مفصل ترین قسمت این کتاب است به دیدگاه برگسن در باب حرکت و زمان پرداخته و نظریات زمان، دیرند و " شور و خیزش حیاتی" را توضیح داده است و سرانجام در بخش ششم به بهره های فلسفه دیرندی توجه شده است. نتایجی که از نظریه دیرندی در این نوشتار استخراج می شود عبارتند از : اختیار، بطلان راسیونالیسم، بطلام ماتریالیسم، بطلان تلقی سازوکاری از جهان، انتقاد از غایت انگاری و سرانجام اینکه انسان غایت تحول حیات است.