درآمدی بر عرفان عملی در اسلام (علی فضلی)

در این کتاب، ادوار تاریخی و شخصیت های مهم عرفان عملی به پنج دوره کلی تقسیم بندی شده اند و در هر دوره نیز شخصیت ها و آثار برجسته بررسی شده اند تا از این طریق، آشنایی با منابع اصیل عرفان عملی میسر شود.
این کتاب ها و شخصیت ها به ترتیب تاریخی معرفی شده اند، برای مثال «آداب العبادت» شقیق بلخی که در اواخر قرن دوم هجری می زیست، از نخستین منابع است. البته منابع عرفانی را به صورت انتقادی معرفی و به ضعف هایشان هم اشاره کرده ام.

شریعت، طریقت و حقیقت و ارتباط این سه باهم مفاهمیی هستند که تفاسیر نادرستی از آن ها ارایه شده است؛ بنابراین تلاش شده در کتاب به این موضوع نیز پرداخته شود. «کثرت گرایی سلوکی» موضوع فصل دیگری از این کتاب است. در این دوره با کثرت گرایی سیاسی و دینی مواجهیم، در عرفان نیز این موضوع مطرح می شود که سیر و سلوک عرفانی متکثر است و راه های زیادی برای رسیدن به خدا وجود دارند. در این فصل بررسی شده که آیا تنها رسیدن به مقصد مهم است یا راهی که برمی گزینیم هم اهمیت دارد.

کرامات و کارهای خارق العاده و مکاشفات عرفانی از دیگر موضوعات پرسش برانگیز عرفان عملی است که ضمن بررسی ماهیت این کارهای خارق العاده، عرفان های کاذب نیز بررسی شده است. معیارهای تشخیص مکاشفات حق و باطل نیز در این فصل ذکر شده اند.

چیستی و چرایی سلوک عرفانی نیز یکی از مباحثی است که در این اثر مورد توجه قرار گرفته اند. همچنین بحث های فلسفی درباره تفاوت مقام و منزل و دلیل اختلاف عرفا در تعیین تعداد مقامات و حالات، آخرین موضوعی است بررسی شده است. عده ای از عرفا مراحل سلوک را یک مرحله و عده ای دیگر 70 یا 100 مرحله می دانند.