وحدت از دیدگاه عارف و حکیم

این اثر همان گونه که از نامش پیداست , در یکی از مباحث اساسی که ام المباحث است , یعنی توحید و وحدت از منظر عارف و حکیم , نگاشته شده است . استاد این رساله را به درخواست ذوات دانشمند و دانش پرور وزارت ارشاد که از معظم له راجع به مسئله فوق پرسش کرده بودند , تالیف نمود ایشان رساله را با مقدمه ای نسبتا طولانی در باب حقانیت مسلک مشایخ عرفان و حکمت متعالیه که به اعتلای فهم خطاب محمدی صلی الله علیه و آله نائل آمده و از منبع فیض ولایت اهل طهارت و عصمت ارتقاء نموده اند , آغاز می کند و سپس به بررسی مسئله یاد شده از دو دیدگاه مذکور می پردازد , و خاطر نشان می کند که هر دو فریق در طایفه ای از مباحث ابتدایی وحدت و کثرت مانند مساوقت وحدت با وجود , اعرفیت وحدت نزد عقل و اعرفیت کثرت نزد خیال , تقابل وحدت و کثرت , مضاهات وحدت و وجود , و اصالت وجود و . . . اتفاق نظر دارند ولی در مسائل عمده نهایی , مثل مسئله تشکیک وجود , تعین اطلاقی و احاطی واجب تعالی , اول ما صدر عن الله اول ما خلقه الله و . . . از یکدیگر ممتازند . استاد بعد از توضیح موارد وفاق و تشریح مواضع خلاف به تزییف نظر حکیم و تایید نظر عارف , در مسایل خلاقی می پردازد و سپس مختار عارف را با آیات و روایات وارده در باب , تحکیم می بخشد .