نیست انگاری و شعر معاصر

معرفی کتاب

میرشکاک که درد این روزهای قوم ایرانی را محرومیت از خرد برتر می داند و در پی آن است که وضع قوم ایرانی را در آیینه ی شعر جست وجو کند، این بار به بازخوانی اشعار نیما، اخوان، شاملو و فروغ پرداخته است. ردیابی وضع تفکر در شعر معاصر، امری است که پس از طرح در کتاب «شاعران در زمانه ی عسرت» از دکتر رضا داوری اردکانی، شاید بتوان گفت دومین بار است که در کتابی به آن پرداخته شده است.

این کتاب نه شعر است و نه طنز و نه گزیده و نه شرح بر مجموعه شعر بزرگ شاعری از این مرز و بوم. بلکه نگاهی تأویلی است به اشعار نیما، اخوان، شاملو و فروغ؛ و در رثای خرد برتر و ظهور نیست انگاری. میرشکاک در این کتاب، جا به جا ضمن اشاره به ابیاتی از اشعار این شاعران، «چرا»یی رجوع شاعر به سبک یا زبانی خاص یا استمداد از معنا یا مفهومی به خصوص را می کاود و در این بین، آرام آرام جای شاعر و شعرش در تاریخ فکر و فرهنگ این خطّه برای خواننده نمایان می شود.

«نیست انگاری و شعر معاصر»، کتابی است که در بین مجموعه ی کتاب های وی، البته بی سابقه نیست. این کتاب از زاویه ای ما را به یاد کتاب «در سایه ی سیمرغ» می اندازد که با نگاهی تأویلی در ظاهر شعر حکیم ابوالقاسم فردوسی پرده از باطن آن بر می دارد و خرد برتر را به نمایش می گذارد. چرا میرشکاک به جای انتشار مجموعه ی اشعارش دست به چنین کاری زده است؟ وی در پاسخ به این پرسش در مقدمه ی کتاب چنین می نویسد: «برای قدم گذاشتن در راه حق، نیازمند آن هستیم که ببینیم لااقل در دو سه قرن اخیر و به ویژه پس از مشروطه، چه بر سر تفکر ما آمده است که به هرطرف رو می کنیم، سرزنش خار مغیلان هست و نشان کعبه نیست و چرا امید به هر گشایشی، برنیامده به فروبستگی بدل می شود؟»

میرشکاک درد این روزهای قوم ایرانی را محرومیت از خرد برتر می داند و در پی آن است که وضع تفکر و در پی آن وضع قوم ایرانی را در آینه ی شعر جست وجو کند. اما چرا او برای این کار سراغ شاعران رفته است: «برای یافتن پاسخ این پرسش، باید از خود بپرسیم صورت غالب تفکر ما چیست؟ شعر یا فلسفه؟ آیا فردوسی آموزگار ما و زنده کننده ی زبان و هویت قومی و دینی ما بوده است یا فارابی و ابن سینا؟ ... به هر حال بی آنکه در پی انکار منزلت فلاسفه ی جهان اسلام باشم، باید بگویم -و به بانگ بلند- که آموزگاران قوم ایرانی، شاعران بوده اند و درست از روزگاری که شاعران از عهده ی وظیفه ی خود بر نیامدند و نسبت خود را با حق و خلق گم کردند و حقیقت شعر را به وزن و قافیه و لفظ تقلیل دادند و به گمان خود «بازگشت»اند، فرهنگ ما دچار فروبستگی شد.»