درآمدی بر کلام جدید

کتاب درآمدی بر کلام جدید، نوشته علی ربانی گلپایگانی است و در انتشارات هاجر (وابسته به مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران) به چاپ رسیده است. در این پژوهش برخی از رایج ترین و مهمترین مسائل کلامی جدید که در مراکز حوزی و دانشگاهی مورد بحث و گفتگو قرار می گیرد و شبهات و سوالات متنوعی را موجب می شود، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و چالش ها و آسیب های پیش روی علم کلام اسلامی بیان گردیده است.

نویسنده علی ربانی گلپایگانی، نخست به آشنایی اجمالی با علم کلام و کلام جدید و تاریخچه ای از آنها می پردازد. وی اهداف و ضرورت علم کلام اسلامی را در صیانت از مبانی اعتقادی و اصول دین حیاتی خوانده است و موضوع علم کلام، تعریف علم کلام، علت نام گذاری این علم به کلام ، جایگاه آن در میان سایر علوم اسلامی و ارتباط این علم با سایر علوم را بررسی نموده است.

مطالعه علم کلام از منظر برون دینی و درون دینی، نسبت بین فلسفه با علم کلام، فرق میان فلسفه دین با کلام اسلامی و نقش علوم تجربی در تحول علم کلام از دیگر مباحث مربوط به کلیات در این کتاب است. نویسنده، در ادامه به شکل گیری علم کلام جدید در جهان مسیحیت و اسلام اشاره کرده و محورهای ثبات و تحول در علم کلام را با توجه به مسایل جدید مطرح شده در این حوزه بررسی نموده است.

در بخش بعدی کتاب درآمدی بر کلام جدید، نویسنده، مسایل و مباحث مهم علم کلام را مورد کنکاش و بررسی قرار داده است و تعاریفی مختلف از دین در لغت و اصطلاح ارائه کرده اند و تعاریف غایت گرایانه، اخلاق گرایانه، روان شناختی، جامعه شناختی و سایر تعاریف متفاوت از دین را نشانه اهمیت مقوله دین و ادیان شمرده است.

در فصل دیگری از این بخش وی به منشأ دین از منظر دین پژوهان اسلامی و غربی اشاره کرده است و اموری مانند فطرت، حس حقیقت جویی، باور درونی به خداوند، حس کمال خواهی نفس انسان و اتکا طلبی کودکانه به دین را جزء منشأ دین خوانده است و دیدگاه درست را در این زمینه مطرح کرده است. وی در ادامه به نیاز بشر به دین اشاره کرده و رسیدن به سعادت ابدی، هدایت عمومی، قانون الهی برای اداره دنیا و آخرت بشر، رسیدن به حیات معقول، پرورش فضایل اخلاقی و کسب عقاید راستین را تنها در پرتو دین داری امکان پذیر دانشته است.

بحث از گستره و قلمروی دین و نسبت بین عقل و قلمروی دین، نسبت بین قرآن و قلمروی دین، اهداف نبوت از دین، گستره هدایت های قرآنی و نقد سکولاریسم از مسائل مطرح شده در فصول بعدی کتاب درآمدی بر کلام جدید است که در همین زمینه، نویسنده به زبان دین و دیدگاه های معرفتی و غیر معرفتی از آن اشاره کرده و زبان دین را زبانی عقلانی و در برخی از مواقع فوق عقل توصیف کرده است.

نویسنده، در همین راستا به نسبت بین عقل و دین و تعامل آنها اشاره نموده و قرآن کریم را پایه گذار تفکر عقلانی دانسته است. وی همچنین به جایگاه و حجیت عقل در دین اسلام و کارکردهای آن در شناخت معارف دینی پرداخته و نسبت بین عقلانیت جدید و دین در جهان غرب را بیان کرده است. سپس به نسبت بین عقل و ایمان اشاره کرده و دیدگاه های مختلف را در مورد چیستی ایمان و ارتباط آن با عقل منعکس نموده است.

رابطه بین علم و دین ، تجزیه دینی و متعلقات آن و نسبت بین دین و تجربه از مباحث بعدی کتاب درآمدی بر کلام جدید است که در این زمینه، نویسنده، به نقد دیدگاه های مربوط به تجربه دینی و از سنخ تجربه دانستن معارف دینی پرداخته است. تکثرگرایی دینی و نقد آن، مبانی معرفت شناختی پلورالیسم دینی، فلسفه نبوت، نسبت بین معرفت بشری و فهم دین، گونه های تحول در فهم دین، تجرد معرفت و تکامل فهم دین، کثرت فهم ها از دین و معیار صدق و صحت آنها و نسبیت گرایی در فهم دین از مباحث پایانی کتاب درآمدی بر کلام جدید است.