استعمار و نام گذاری جغرافیایی

کتاب استعمار و نام گذاری جغرافیایی به ‏منظور بررسی و مطالعه نقش قدرت‏های استعماری در نام‏گذاری منطقه خاورمیانه طراحی و اجرا شده است. با این‏ ‏حال، به ‏دلیل گستردگی این فرایند در ابعاد جغرافیایی و زمانی، این تحقیق، نام‏گذاری ‏های استعماری بازه زمانی آغاز اکتشافات جغرافیایی در اواخر قرن پانزدهم تا آغاز قرن بیستم (نام‏گذاری خاورمیانه) را شامل می ‏شود و از نظر جغرافیایی، قاره ‏های آفریقا، آمریکا (شمالی، مرکزی و جنوبی) و اقیانوسیه را در بر می ‏گیرد.

به لحاظ نظری، پژوهش حاضر در چارچوب نشانه ‏شناسی و دیدگاه فلسفی دکارت، مبتنی بر خردباوری انجام گرفته است. نشانه ‏شناسی به‏ عنوان دانشِ شناخت نشانه‏ ها از ظرفیت خوبی برای تحلیل‏های معنایی برخوردار است و «نام» به ‏عنوان یک نظام دلالت و معنایی در کلیت خود یک نشانه به ‏شمار می ‏رود.

«نام» علاوه بر مرزبندی و تمایز قائل ‏شدن میان افراد یک نوع، دارای بار هویتی، فرهنگی، تاریخی است و هنگامی که «نامی» بر یک پدیده نهاده می‏ شود، نام‏ گذارنده، همه موارد یادشده را در «نام» انتخابی خود در نظر گرفته است، ولو اینکه نسبت به عوامل یادشده آگاه نباشد. علاوه بر نشانه ‏شناسی، مکتب فکری سازه‏ انگاری نیز از ظرفیت خوبی در زمینه تجزیه و تحلیل و بررسی نظام‏های نشانه ‏ای ازجمله «نام» برخوردار است. در واقع سازه ‏انگاری، پلی میان نشانه‏ شناسی و خردگرایی دکارتی است. در این بخش مفاهیمی چون هویت، قدرت نمادین، اعمال گفتمانی، ایدئولوژی، اسطوره، غیریت ‏سازی و اروپامحوری در پیوند با نام‏گذاری جغرافیایی مورد بررسی قرار گرفته است.

چهار فصل این کتاب عبارتند از: فصل نخست به مقدمه و طرح تحقیق اختصاص یافته که در آن به موضوعاتی چون اهمیت و ضرورت موضوع و تبیین آن، پیشینه پژوهش، هدف و کاربرد آن، روش مورد استفاده، طرح مسئله و بیان پرسشهای تحقیق، فرضیه ‏ها و مسئله نوآوری پرداخته شده است.

در فصل دوم، چارچوب نظری تحقیق براساس نظریه نشانه‏ شناسی، سازه‏ انگاری و چشم ‏انداز دکارتی ارائه شده که براساس آن، پدیده «نام» و «نام‏گذاری» و آثار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

در فصل سوم، به نقش قدرت‏های استعماری در نام‏گذاری مکان‏ها و عوارض جغرافیایی در دوران اکتشافات جغرافیایی در قاره‏ های آفریقا، آمریکا (شمالی، جنوبی و مرکزی) و اقیانوسیه پرداخته شده است که در حقیقت، مطالعات موردی مربوط به فصل دوم را شامل می ‏شود.

در نهایت و در فصل چهارم، به نقش استعمار در نام‏گذاری خاورمیانه در چارچوب مدرنیته و چشم‏ انداز دکارتی اشاره گردیده و توضیح داده شده که چگونه پیدایش «تصویر ژئوپلیتیکی» از جهان به نام‏گذاری «خاورمیانه» منتهی شده است.

در پایان این فصل، تلاش شد با ارائه دلایل و شواهد تاریخی، نام جایگزینی مبتنی بر گذشته تاریخی و واقعیات کنونی آن به ‏جای «خاورمیانه» استخراج و ارائه شود.

در پایان، نتیجه و حاصل پژوهش به خوانندگان عرضه شده است.