عفریته و افلاطون: یادداشت هایی پیرامون شعر

معرفی کتاب

کتاب «عفریته و افلاطون»، یک مجموعه نقد ادبی و یادداشت های شعر است که از جمله نقد و تحلیل آثار علی معلم دامغانی، مرحوم قیصر امین پور، مرحوم ابوالفضل سپهر، مرحوم محمدرضا آقاسی، استاد یوسف علی میرشکاک و... را شامل می شود. عناوین یادداشت های این کتاب عبارتند: مقدمه، جادوی شعر و ایجاز قرآن (قرآن و ادبیات فارسی)، شعر چیست؟ معلم کیست؟ (درباره استاد علی معلم)، عفریته و افلاطون (شرحی بر مثنوی «تبارنامه انسان» اثر استاد علی معلم)، سکه ملک سرمدی (شعر دفاع مقدس)، یک شاعر معمولی! یا اینجا وسط گود است (درباره مرحوم ابوالفضل سپهر)، طریقت شعر و کفش های سیندرلا (ملاحظاتی در باب ساختار شناسی شعر کلاسیک فارسی)، غزل ظرف است و تغزل مظروف آن (غزل و شعر فارسی)، شعر نوعی ساکت بودن است (ملاحظاتی در باب قالب غزل)، رها شدن از آزادی (با نگاهی به شعرهای احمد عزیزی)، فلسفه در محاق (درنگی در اندیشه احمد عزیزی)، روزمرگی و شعر معاصر ایران (شعر، مرگ آگاهی و مدرنیسم)، قهر کرد و رفت (به یاد مرحوم آقاسی)، اعجاز در ایجازهای بیدل (شرح یک بیت از بیدل دهلوی)، هدهد شاعران عرب (درباره محمود درویش)، با کفش هایی از آتش (درباره مرحوم قیصر امین پور)، من سیمرغ را دیدم! (معرفی قصه های سهروردی) و هر آدمی «شاهدی» دارد (جریان شناسی شعر انقلاب). نعمت الله سعیدی، شاعر و نویسنده درباره این کتاب، گفت: شعر در کشور ما یک پیشینه بسیار غنی و ریشه داری دارد؛ بعد از دوران مشروطه متأسفانه بین شعر و ادبیات معاصر فارسی، و آن گنجینه غنی سابق به تدریج فاصله افتاد. یک مثال آشنا برای اساتید ادبیات همان تقسیم بندی هایی همانند ناتورالیسم، سمبولیسم، رمانتیزم، رئالیسم، و غیره است که در شعر فارسی معاصر چندان پاسخگو نیست. اما ما با مکاتبی چون سبک عراقی، سبک خراسانی، سبک هندی یا اصفهانی، سبک وقوع و غیره بیشتر آشنا هستیم. این منتقد ادبی ادامه داد: البته قطعاً شعر و ادبیات معاصر را نمی توان به طور کل با توجه به مکاتب قبلی و کلاسیک فارسی و یا مکاتب جدید بررسی کرد. این سخن بدین معناست که همان روند تغییر مکاتب ادبی آشنای فارسی قاعدتاً تداوم داشته است. اما نقد ادبی معاصر از آنها به گونه ای جا مانده است. قطعاً در طول سال های اخیر بده بستان های فراوانی بین ادبیات فارسی و ادبیات جهان اتفاق افتاده است به همین منظور در کتاب مذکور تلاش شده است، در واقع شعر از همان جایگاه اصیل و متعالی خود در بین ما مردم شرقی و به ویژه ایرانی دیده شود و صرفاً از یک نوع نگاه تفننی و سرگرم کننده (که در فرهنگ غربی وجود دارد) به همان جایگاه جدی خود بازگردد. چراکه ما در فرهنگ ایرانی، به جای فلاسفه بزرگ معمولاً شاعران بزرگ داشته ایم. یعنی در برابر فلوطین، دکارت، کانت، بیکن و غیره بزرگانی چون سنایی، مولوی، حافظ، سعدی، بیدل و غیره داشته ایم. سعیدی افزود: این سخن بدین معناست که فرهنگ و جهان بینی ما شرقی ها و ایرانی ها را در آینه آثار شاعران بزرگ بهتر می توان دریافت اگر چه حکمت و فلسفه نیز در جایگاه متعالی خود قرار دارد.