ماموریت در ایران: خاطرات سولیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران

کتاب ماموریت در ایران: خاطرات سولیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران، نوشته ویلیام هیلی سولیوان است و با ترجمه ابراهیم مشفقی فر در انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی به چاپ رسیده است.

در میان منابع مطالعاتی و تحقیقاتی انقلاب اسلامی ایران، کتب خاطرات که توسط بازیگران و ناظران این واقعهی مهم تاریخ معاصر ایران نوشته شده اهمیت ویژه ای دارند. این آثار زوایای پنهان تاریخ ایران عصر پهلوی دوم به ویژه واپسین سال های آن را تا حدود زیادی روشن کرده است.
یکی از این آثار ارزشمند کتاب «ماموریت در ایران» است. کتاب ماموریت در ایران: خاطرات سولیوان آخرین سفیر آمریکا در ایران با توجه به ویژگی ها، موقعیت و نقش نویسنده آن در تحولات انقلاب ایران و نوع اطلاعات موجود در کتاب از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین نویسنده نگاه تحلیلی و گاه انتقادی به برخی مسائل این دوره به ویژه برنامه های اقتصادی و فرهنگی حکومت پهلوی دوم دارد. با وجود نقاط قوت کتاب، ضعف ها و آسیب های آن نیز قابل انکار نیست که برخی از آنها آسیب هایی است که به طور عام بر خاطره­ نویسی عارض است و این کتاب نیز از آن مصون نیست.

خاطرات سولیوان، هرچند برخی ضعف ها و کاستی هایی دارد که مترجم به برخی از آنها در پیشگفتار اشاره کرده است، ولی تا حدودی پشت پرده سیاست آمریکا در ایران را به نمایش می گذارد و ضمن بیان شیوه تعاملات فی مابین دو کشور، آخرین تلاش های دولت آمریکا و ناکامی آن را در جلوگیری از فروپاشی رژیم پهلوی بازگو می کند.

پست سفارت آمریکا در تهران از آذر ماه 1354 مصادف با دسامبر 1976 که ریچارد هلمز از سمت سفارت آمریکا در ایران استعفا کرده، خالی مانده بود و به همین جهت دولت کارتر عجله داشت سفیر جدیدی جایگزین شود. سولیوان در این هنگام فرصت نداشت که از تعطیلی و استراحت قبل از عزیمت به این مأموریت استفاده کند. وی روز 20 فروردین 1356 خورشیدی به عنوان سفیر آمریکا در ایران تعیین شد و در روز 18 خرداد در شرایطی که محمدرضا پهلوی در سرمایه گذاری مالی خود برای کمک به پیروزی مجدد جمهوری خواهان آمریکا شکست خورده بود، وارد تهران شد و در 24 خرداد 1356به عنوان سفیر جدید آمریکا در تهران، استوارنامه خود را به شاه تقدیم کرد.

وی هنگام ورود به تهران 56 ساله بود. در این موقع سفارت آمریکا در تهران فعالیت وسیع و پردامنه ای داشت. تعداد کارکنان سفارت به اضافه مأمورینی که در قسمت نظامی کار می کردند بالغ بر دو هزار نفر بود که با اعضای خانواده هایشان به پنج هزار نفر می رسیدند. هنگام ورود سولیوان به تهران بیش از 35 هزار آمریکایی در ایران سرگرم کار بودند.