استنباط حکم اخلاقی از سیره و عمل معصوم: دشواری های نظری و ملاحظات روش شناختی

این کتاب از 4 فصل به شرح زیر تشکیل شده است:
فصل اول: کلیات (شامل ضرورت بحث، ماهیت بحث و مفاهیم) - فصل دوم: تأسی به رفتار معصوم (حسن، لزوم یا عدم لزوم) - فصل سوم: چالش های استنباط حکم اخلاقی از رفتار - فصل چهارم: قواعد فهم عمل معصوم و حل چالش ها

در فصل اول مباحث کلی، مفاهیم و مقدمات این کتاب ذکر شده است.

فصل دوم: در این فصل تأسی به رفتار معصوم مورد بحث قرار گرفته و دست کم سه گزینه در مواجهه با رفتار معصوم پیشنهاد شده است:
لزوم پیروی مطلق از رفتار معصوم و اقتدا به آن در همه موارد و جزئیات؛
احتمال اختصاص رفتار معصوم به شرایط فردی، اجتماعی و محیطی خاص و عدم لزوم تأسی بدان در سایر شرایط؛
تفکیک میان رفتارها؛ و لزوم اقتدا به برخی و عدم اقتدا به برخی دیگر به حسب موارد.

فصل سوم: بدون تردید توقع اولیه ما این است که رفتار معصوم رفتاری کاملا عقلانی و مطابق قرآن و سنت باشد، و با احکام مسلم اخلاقی یا باورهای معتبر اعتقادی تنافی نداشته باشد. نیز علاقه مندیم تهافتی در رفتارهای معصومان ملاحظه نکنیم. اگر رفتار معصوم در نظر ما این گونه به نظر نرسد یا اگر در شرایط کنونی قابل اجرا نباشد و امکان تأسی به او نباشد در استخراج توصیه اخلاقی از آن متوقف می شویم. می توان عوامل زیر را به عنوان چالش هایی که ما را در برداشت از رفتار معصوم دچار تعجب، تردید یا تجدید نظر می کنند معرفی کرد: احتمال مخالفت رفتار معصوم با توصیه های قرآن کریم؛ و نیز با سخن معصومان؛ عمل سایر معصومین؛ عمل دیگر از خود آن معصوم؛ دستورات مسلم اخلاقی و احکام عقل عملی؛ ادله کلامی و باورهای اعتقادی؛ عرف؛ شرایط اجتماعی کنونی؛ با دانش تجربی روز؛ همچنین عدم امکان تأسی یا غیر قابل عمل بودن رفتار معصوم؛ عدم اطمینان به حجیت روایت حاکی از رفتار معصوم و تردید در صحت نقل؛ ابهام و غموض رفتار معصوم و ذو وجوه بودن دلالت آن؛ و غیر قابل باور بودن و استغراب رفتار معصوم.

فصل چهارم: همان گونه که در تفسیر متون دینی باید قواعدی را به کار گرفت و نمی توان از پیش خود هر معنایی را برای یک سخن در نظر گرفت یا آن را تفسیر به رأی کرد، در فهم و تفسیر رفتار معصوم نیز باید قواعدی را به کار گرفت و از پیش خود نمی توان هر احتمالی را در باره آن روا دانست. ما باید تلاش کنیم که معنای رفتار و تفسیر آن را آن گونه که از فاعل سر زده دریابیم.

عمل معصوم به عنوان یک منبع معرفت در کنار سایر معارف، نتیجه بخش است و فهم مدلولات رفتار معصوم تنها در تعامل با دیگر دانسته ها و به کارگیری سایر قرائن دانشی مورد اعتماد است. دانسته های دیگر ما برای فهم بهتر عمل معصوم قرینه سازی و زمینه سازی می کند؛ همان گونه که عمل معصوم نیز برای فهم بهتر سایر ادله قرینه سازی و زمینه سازی می کند.