رابطه زهر آگین؛ آمریکا، عراق و بمباران شیمیایی حلبچه

همان طور که از عنوان کتاب «رابطه زهرآگین؛ آمریکا، عراق و بمباران شیمیایی حلبچه» برمی آید، این اثر به دنبال واکاوی واقعه ای است که طبق برآوردهای مختلف، طی آن حدود 4 تا 5 هزار نفر غیرنظامی کرد عراقی بر اثر یک بمباران شیمیایی گسترده توسط هواپیماهای ارتش بعثی عراق کشته و هزاران نفر دیگر نیز از خانه و کاشانه خود آواره شدند. این در حالی است که مصدومان این واقعه هنوز هم از آسیب های ناشی از عوامل شیمیایی رنج می برند.
نویسنده کتاب، یکی از تحلیلگران کهنه کار خاورمیانه که هم اینک معاون مدیر برنامه خاورمیانه و افریقای شمالی گروه بحران بین المللی است، هنگام پژوهش برای تألیف این کتاب، به عنوان مدیر اجرایی بخش تسلیحات دیده بان حقوق بشر مشغول به کار بود.
نویسنده، از این رهگذر چارچوب کلی پژوهش خود را براساس وقایع جنگ ایران و عراق و با تمرکز بر کاربرد تسلیحات شیمیایی پی ریزی کرده است، بنابراین و بر حسب ضرورت نقطه آغاز این پژوهش به اوایل دهه 1980 میلادی یا دهه 1360 شمسی باز می گردد.
موضوع اصلی کتاب حاضر، بررسی واقعه حمله شیمیایی به شهر کردنشین حلبچه در استان سلیمانیه عراق است و در کنار آن، مسائل مهمی همانند کمک های بین المللی برای توانمندسازی عراق در ساخت و کاربرد تسلیحات شیمیایی، سیر جنگ شیمیایی عراق علیه ایران از آغاز تا پایان و مواضع سازمانهای بین المللی و کشورهای غربی درقبال این حملات، جزئیاتی از عملیات انفال ارتش عراق (علیه کردهای این کشور) و نسل کشی در عراق نیز مورد بررسی قرار گرفته است. یکی دیگر از درون مایه های اصلی کتاب، فراز و فرود رابطه ایالات متحده و عراق در دوران جنگ عراق و ایران است و همان طورکه در این کتاب نشان داده شده است سیر رویدادها در بازه زمانی مذکور به نحوی پیش رفت که چشم پوشی تعمدی امریکا از اقدامات غیرقانونی عراق به ویژه در زمینه کاربرد تسلیحات شیمیایی را در پی داشت؛ این امر از کاربرد عوامل شیمیایی علیه نیروها و غیرنظامیان ایرانی آغاز و به فاجعه حلبچه، عملیات انفال عراق و کشتار غیر نظامیان کرد عراقی با سلاحهای شیمیایی منتهی گردید.

برخی از ویژگی های بارز این اثر پژوهشی، چنین است:
1- سفر نویسنده کتاب به کشورهای منطقه به ویژه ایران و عراق و منطقه کردستان عراق و شهر حلبچه.
2- مصاحبه های دست اول و منحصربه فرد با افرادی از کشورهای مختلف درگیر در این قضیه اعم از مصدومان و بازماندگان واقعه حلبچه؛ بعضی رزمندگان، عکاسان و پزشکان ایرانی؛ شماری از نیروها و فرماندهان و مقامات عالی رتبه عراقی؛ کارشناسان بین المللی در زمینه جنگ شیمیایی؛ بازرسان سازمان ملل، مقامات اطلاعاتی ایالات متحده و...
3- طیف وسیع منابع مورد استفاده اعم از اخبار خبرگزاری های مختلف، نشریات، کتاب های معتبر، اسناد اطلاعاتی در دسترس و کارهای پژوهشی انجام شده دراین زمینه.
4- تلاش برای نگاه علمی به این ماجرا و ارائه برآوردی بی طرفانه و منصفانه از نقش طرف های دخیل در این قضیه.
5- ارائه سند و مدرک برای مطالب و ادعاهای مطرح شده در کتاب تا حد امکان.
6- مطابقت دادن اظهارات افراد مصاحبه شونده با اسناد و مدارک موجود.

باوجود پژوهش تقریباً منصفانه و بی طرفانه ای که برای نگارش کتاب رابطه زهرآگین انجام شده است، مواردی در متن انگلیسی کتاب وجود داشته که ناظر علمی ترجمه (آقای عبدالمجید حیدری) و ناشر ترجمه فارسی کتاب، برحسب نیاز درباره آنها توضیحاتی مختصر و ضروری را در پانوشت کتاب، ذکر کرده اند و بدین ترتیب بدون اِعمال هیچگونه دخل و تصرفی در متن کتاب، و با رعایت کامل امانت داری قضاوت درباره این مسائل به کارشناسان و اهل فن واگذار گردیده است.