مقدمه ای بر فلسفه اسلامی معاصر

کتاب «مقدّمه‏ اى بر فلسفه اسلامى معاصر» دربردارنده مقدّمه، دوازده فصل و خاتمه ‏اى است. غرض مؤلف در این کتاب، معرفى فلسفه اسلامى معاصر و شناساندن برجسته ‏ترین چهره ‏هاى فیلسوفان است. وى نخست نگاهى اجمالى به زندگى و آثار ایشان می ‏اندازد، آن‏گاه به مهم‏ ترین ویژگی هاى تفکر فلسفى هر فیلسوف و اهمیت و نقش او اشاره می کند. سپس به طرح و تحلیل برخى از نظریات آن فیلسوف مبادرت می کند و سرانجام در مواردى وارد نقد و ارزیابى می شود.

مؤلف در مقدّمه کتاب به نکاتى پیرامون اصل فلسفه، پیدایش فلسفه اسلامى و گسترش آن تا به امروز و وضعیت کنونى فلسفه در جهان اسلام اشاره می کند. هدف اصلى مؤلف در این نوشتار، صرف گزارش از دیدگاه فیلسوفان نیست، بلکه هدفش ارائه تصویرى از فلسفه اسلامى معاصر و ایجاد زمینه براى رشد اندیشه فلسفى است.

از دیدگاه مؤلف پرداختن به فلسفه اسلامى معاصر آثار و فواید چندى دارد، از جمله اینکه این بحث نشان می دهد که تفکر فلسفى در جهان اسلام استمرار دارد و نه تنها دوران فلسفه اسلامى به پایان نرسیده است، بلکه این سنت با شور و نشاط بیشترى، در پى گشودن افق‏ هاى جدیدى در اندیشه فلسفى به پیش می رود.

به علاوه طرح چنین بحثى افق دید فلسفه آموزان و فلسفه پژوهان را گسترده می سازد و آنان را از محصور ماندن در چارچوب‏ هاى محدود و غفلت از تنوع اندیشه فلسفى باز می دارد. با این پژوهش، حجاب معاصرت کنار می رود و از مهجور ماندن اندیشه‏ ها در میان انبوه بی شمار آثار و اندیشه‏ هاى عصر جدید، پیشگیرى می شود. و در نهایت، آخرین یافته‏ هاى فیلسوفان مسلمان و مسائل فلسفى جارى در اختیار اندیشمندان نسل نو قرار می گیرد تا با پیگیرى آن مباحث توسط این نسل، کاروان اندیشه با سرعت بیشترى به حرکتش ادامه دهد.

فیلسوفانى که در این کتاب معرفى شده‏ اند عبارت‏اند از: امام خمینى قدس‏ سره، علّامه سید محمدحسین طباطبائى، استاد شهید مرتضى مطهّرى، استاد مهدى حائرى یزدى، شهید سید محمّدباقر صدر، آیت‏ اللّه محمدتقى جعفرى، استاد سید جلال‏ الدین آشتیانى، آیت‏ اللّه حسن حسن‏ زاده آملى، آیت‏ اللّه عبداللّه جوادى آملى، آیت‏ اللّه محمدتقى مصباح و سیداحمد فردید و دکتر سیدحسین نصر.

در خاتمه این کتاب، مؤلف به وضع عمومى فلسفه در ایران معاصر و برخى تحولات نو، که در فلسفه پژوهى معاصر اسلامى روى داده است، می پردازند و مباحثى را ذیل عناوین زیر می آورند: کثرت فیلسوفان و تنوع سلایق و علایق فلسفى؛ معرفى فلسفه اسلامى به دیگر ملل؛ توجه به تاریخ فلسفه؛ مطالعه فلسفه غرب؛ فلسفه تطبیقى یا مقایسه‏ اى؛ توجه به دیگر شاخه‏ هاى فلسفه؛ تحول در آموزش فلسفه؛ عمومی شدن فلسفه؛ فارسی نگارى؛ فلسفه در خدمت دین؛ گرایش عرفانى فیلسوفان؛ غلبه بر مخالفان فلسفه؛ محوریت حوزه فلسفى قم؛ تداوم سیطره فلسفه صدرایى؛ آینده فلسفه و فلسفه آینده.

ویژگی ها و نوآوری هاى کتاب:
1. نگارش یک دوره فشرده تاریخ فلسفه اسلامى معاصر و معرفى استادان برجسته آن، کارى که تاکنون صورت نگرفته بود. فواید و نتایج این کار علمى در پیشبرد فلسفه اسلامى در مقدّمه کتاب بیان شده است. 2. نثر روان و قابل فهم با حفظ استحکام و دقت. 3. انتخاب مناسب شخصیت‏ ها و مواضع آنها، بخصوص توجه به ارائه افکار استادان زنده فلسفه. 4. انتخاب مناسب مباحثى که تمرکز فیلسوف بر آن بیشتر بوده است. 5. طرح موضوعات متنوع و غیرتکرارى و آموزنده براى دانش ‏پژوه فلسفه و نشان دادن غناى فلسفه اسلامى معاصر. 6. آشنا نمودن دانش ‏پژوهان فلسفه با فضاى فلسفى معاصر و مباحث نو در فلسفه. 7. ارائه پیشنهادهاى راهگشا براى آموزش و گسترش تفکر عقلانى. 8. معرفى جامعى از ویژگی ‏هاى فلسفه اسلامى معاصر در خاتمه کتاب. 9. بررسى تحلیلى و انتقادى بعضى از آراء جدید در فلسفه اسلامى، از جمله نقد آرائى در بحث معقولات، نظریه وجود ذهنى، وحدت وجود، اسلامی سازى علوم، نسبت علم و فلسفه، نظریه سنت‏ گرایانه نصر، و نظام فلسفى فردید. 10. نشان دادن ایران به عنوان محور تفکر فلسفى در جهان اسلام و حوزه علمیه به عنوان قطب فلسفه اسلامى.

این کتاب همه اندیشه‏ هاى فلیسوفان اسلامى معاصر را عرضه نمی کند، اما با ارائه نمونه‏ هایى و تحلیل آنها فضاى کلى تفکر فلسفى در فلسفه اسلامى را نشان می دهد و براى نخستین بار سنت زنده و جارى فلسفى در ایران را که قطب فلسفى عالم اسلام است عرضه می کند که این خود شرط لازم براى نوآورى و نظریه‏ پردازى در عرصه‏ هاى مختلف فلسفى است.