عدالت صحابه

معرفی کتاب

کتاب عدالت صحابه با اقتباس از مجموعه سیری در آیات ولایت و امامت تألیف آیت الله سید محمد یثربی تدوین شده است. موضوع کتاب عدالت صحابه، صحابی پیامبر صلی الله علیه و آله و ویژگی ها و رفتار آنها است که این موضوع بسیار مهم سرمنشأ یکی از اساسی ترین اختلافات بین فریقین (شیعه و سنی) است.

از مطالب این کتاب می توان به «سخنی با خواننده، مقدمه، معنا و مفهوم صحابه، ثمرات عدالت صحابه، شناخت گروه های صدر اسلام، تفاوت منافقین و بیماردلان، کیفیت برخورد قرآن با این دو گروه، بررسی ویژگی های مؤمنین در قرآن، اشکالاتی بر نظریه عدالت صحابه، صحابه در ترازوی تاریخ، بررسی عملکرد برخی از صحابه، تناقضات تاریخی اهل سنت و ...» اشاره کرد. در سخنی با خواننده کتاب آمده است: «نظریه عدالت صحابه محور تفکر فقهی، کلامی و سیاسی اهل سنت می باشد. آنان با پردازش این نظریه و سپس حجیت بخشی به اعمال و گفتار صحابه سعی نمودند خلأ در بخش تبیین معارف دینی را پر نمایند...». جلد دوم از مجموعه سیری در آیات ولایت و امامت، تألیف حضرت آیت الله سید محمد یثربی به بحث و بررسی پیرامون این موضوع پرداخته است.

در این اثر، دلایل اهل سنت از کتاب و سنت برای اثبات نظریه عدالت صحابه به تفصیل مورد نقد و بررسی گذاشته شده...». نویسنده در مقدمه درباره امامت و خلافت نوشته است: «نظریه امامت و خلافت، دو نظریه رقیب در طول تاریخ، مورد توجه پژوهشگران بوده است. خلافت به عنوان نظریه حاکم، همواره بر مسند قدرت تکیه زده و تمام توان جامعه که در اختیار حکومت قرار دارد، اعم از مالی، فرهنگی و غیره را به خدمت گرفته است تا از یک سو مشروعیت خویش را در حوزه نظری تئوریزه نماید و از سوی دیگر، در حوزه عمل به ارائه الگویی عینی از حکومت، مبادرت ورزد. در آن سو نظریه امامت به طور مستمر در اپوزیسیون قرار داشته و بسته به نوع حکومت و فرد حاکم، متحمل انواع فشارها بوده است...».

نگارنده در بخش دیگری از مقدمه راجع به خلافت بعد از پیامبر می نویسد: «خلافت بعد از پیامبر از دیدگاه حاکمان بعد از ایشان، بر اساس این فرض می باشد که، پیامبر صلی الله علیه و آله هیچ جانشینی را بعد از خویش انتخاب نکردند و این امر به مسلمانان واگذار گردیده است». در قسمتی دیگر از مقدمه در جواب سؤالی مبنی بر اینکه بعد از پیامبر چه کسی و چه گونه باید انتخاب و قدرت را در دست گیرد، آمده است: « اهل سنت نحوه انتخاب جانشین توسط مسلمانان را در سه راه منحصر می دانند که عبارتند از: شورا، استخلاف و انتخاب اهل حل و عقد. البته بعدها در قرن سوم، عنصر استیلا نیز به این سه مورد اضافه شد.» مؤلف در رابطه با امامت و خلافت می نویسد: «امامت متکی بر نصوص و ادله است که با تکیه بر آن می توان راه کار عملی نظریه امامت را پیشنهاد نموده و عملی کرد. در حالی که نظریه خلافت ناظر به اتفاقات و حوادثی است که در طول تاریخ اسلام، بعد از پیامبر صلی الله علیه و آله و در دوره خلفای سه گانه اتفاق افتاده است و آن گاه متکلمان اهل سنت بر اساس آن نظریه پردازی نموده اند...».

مؤلف در پایان مقدمه می نویسد: «به طور خلاصه باید گفت: جریان خلافت و جریان امامت دو جریان رقیب می باشند. پایه اساسی نظریات مشروعیت بخش جریان خلافت، نظریه عدالت صحابه است، در صورتی که جریان امامت با محوریت امام معصوم علیه السلام، مشروعیت خویش را مستند به روایات و ادله عقلی می داند». نگارنده هدف از ارائه این موضوع را این گونه بیان می کند: « هدف از ارائه موضوع عدالت صحابه، صرفا روشنگری و از میان برداشتن و به یک سو نهادن پرده های تعصب و جهالت است، به عبارتی سخن در تبیین حق از باطل و آشکار و روشن کردن حق است».