جزیه و احکام آن در فقه اسلامی

جزیه را می توان مالیات مختصری دانست که امام معصوم (ع) و یا حاکمان اسلامی از اهل کتاب مانند یهودیان، مسیحیان، زردشتیان، اخذ می نمایند. این مالیات، در مقابل تأمین امنیت آنان و اصلاح امور کشور و جامعه، به جای خمس و زکات که مسلمانان به پرداخت آن مکلف هستند، اخذ می شود.

بعضی « جزیه » را مترادف با « باج » پنداشته اند، و اسلام را متهم به باجگیری، ظلم و اجحاف نموده اند. آنچه بیش از هر چیز به این اتهام دامن زده و اذهان بسیاری را تاریک و گمراه ساخته، سخنان و نوشته های به ظاهر تحقیقی پاره ای از شرق شناسان و نویسندگان غربی است.

هدف اصلی که در این کتاب دنبال می شود، مطالعه و تحقیقی جامع پیرامون ماهیت، فلسفه تشریع جزیه در اسلام و احکام فقهی مربوط به آن است.
بستر بحث، فقه اسلامی خواهد بود که به فقه شیعه محدود نمی شود بلکه مذاهب چهارگانه اهل سنت و تا حدودی زیدیه را نیز در بر می گیرد.

در این مجموعه سعی بر آن است که ابهامات مربوط به این موضوع به نحوی محققانه و مدققانه روشن گردد. به ایرادات پاره ای از نویسندگان غربی نیز پاسخ هایی متقن و مبتنی بر اسناد و مدارک فقهی ارائه خواهد شد و در ضمن آن کوشش می شود تفاوت «جزیه» با «باج» و «خراج» منقح گردد.

هدف دیگر پاسخ به این سوال است که آیا با توجه به دگرگونی ها و تحولات اساسی عصر حاضر، می توان نظام جزیه را در مناسبات و روابط بین حکومت اسلامی و اقلیت های دینی و نیز در روابط خارجی و بین المللی مورد استفاده قرار داد یا نه؟

فهرست مباحث کتاب عبارت است از :

مقدمه به قلم حضرت آیت الله شیخ جعفر سبحانی
فصل اول
جزیه چیست؟
1. جزیه در لغت و اصطلاح
2. فشرده ای از تاریخ جزیه
3. تفاوت میان جزیه و خراج
4. فلسفه تشریع جزیه
5. مستشرقین و نظام جزیه
6. تفسیر آیه جزیه

فصل دوم
از چه کسانی جزیه دریافت می گردد؟
1. یهودیان و مسیحیان
2. حکم مجوس
3. حکم کسانی که بعد از ظهور اسلام، یهودی، مسیحی یا مجوسی شوند
4. حکم صابئین
5. حکم دیگر کفار
6. کفار عرب و مسئله جزیه
7. کسی که مدعی باشد از اهل کتاب است

فصل سوم
از چه کسانی جزیه ساقط می شود؟
1. حکم زنان، کودکان و دیوانگان
2. حکم دیوانه ادواری
3. حکم بردگان
4. حکم نابینایان، پیران و زمین گیران
5. حکم فقیران
6. حکم راهبان و صومعه نشینان
7. سقوط جزیه با قبول اسلام
8. سقوط جزیه با مرگ
9. حکم کودکان اهل ذمه پس از بلوغ

فصل چهارم
کمیت جزیه و کیفیت وضع آن
1. کمیت جزیه
2. کیفیت وضع آن

فصل پنجم
مصرف جزیه

فصل ششم
نظام جزیه در عصر ما
1. نظام جزیه و اقلیت های دینی
2. نظام جزیه و روابط بین المللی

فصل هفتم
بحث های متفرقه در اطراف جزیه
1. زمان دریافت جزیه
2. جواز دریافت جزیه از درآمد شراب و خوک و مانند آن
3. شرط پذیرایی از رهگذران و نظامیان مسلمان
4. از اهل ذمه غیر از جزیه مال دیگری دریافت نمی شود
5. حرمت اهانت و ایذاء اهل ذمه و استحباب رفق و مدارا نسبت به آنان هنگام دریافت جزیه