حسینیه ی ارشاد به روایت اسناد

روشن ساختن زوایای گوناگون فعالیت مؤسسه ی حسینیه ی ارشاد ازآن رو حایز اهمیت است که به عنوان یکی از پایگاه های فکری انقلاب اسلامی ایران به شمار می آید و نقش مهمی در شکل گیری ذهنیت جوانان مسلمان ایرانی در فعالیت های انقلابی داشته است. حضور مستمر و فعالانه ی دو متفکر بزرگ معاصر ایرانی، استاد مرتضی مطهری و دکتر علی شریعتی، در حسینیه ی ارشاد علاوه بر آنکه نقش تعیین کننده ای در هدایت نسل جوان به سمت مبادی تفکر اسلامی داشته، سهم عمده و اثرگذاری در حیات علمی و اجتماعی آن دو نیز به شمار می آید. از این رو واکاوی تاریخچه فعالیت های صورت گرفته در حسینیه ی ارشاد می تواند تا حد زیادی نیز روشنگر جنبه هایی از حیات این دو تن باشد.

پژوهش حاضر به منظور بررسی عملکرد این مؤسسه طی سال های دهه 1340 و اوایل دهه ی 1350 ش صورت گرفته است. این مهم با تدوین و آماده سازی اسنادی میسر می گردد که ساواک از آغاز تأسیس حسینیه ی ارشاد از فعالیت آن تهیه کرده است. اسناد مذکور حاوی اطلاعات متنوعی از فعالیت های مختلف این مؤسسه است و در تبیین مسائلی چون امورجاری حسینیه ی ارشاد، فعالان و نحوه ی عملکرد آنان در این مؤسسه، محتوای مباحث مطرح شده در خلال سخنرانی ها، انعکاس عملکرد مؤسسه در میان قشرهای مختلف مردم و رابطه ی نهادهای مذهبی کشور و حسینیه ی ارشاد بسیار راهگشا است.
بخش گزیده ی اسناد حسینیه ی ارشاد در برگیرنده ی گزارش های مأموران ساواک است که در زمان وقوع رویدادها تهیه و در پرونده ای با نام حسینیه ی ارشاد ضبط شده است. نسخه ای از این اسناد پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اختیار مرکز اسناد انقلاب اسلامی قرار گرفته است و به دلیل تهیه شدن آن از سوی مهم ترین سازمان امنیتی کشور (ساواک) حایز اهمیت فراوان است.

اسناد انتخاب شده برای درج در مجموعه ی حاضر از میان پرونده ی مربوط به حسینیه ی ارشاد انتخاب گردیده است که مراحل آماده سازی آن بدین شرح است:
1. مطالعه و بررسی تمام اسناد مربوط به حسینیه ارشاد؛
2. گزینش اسناد مهم این مجموعه بر اساس معیارهایی چون محتوای سند و جامعیت؛
3. مرتب شدن اسناد انتخابی با توجه به اساس معیارهایی چون محتوای سند و جامعیت؛
4. بازنویسی علمی اسنادی که به صورت زیر انجام شده است:
الف) انتخاب عنوان برای هر سند؛
ب) تصحیح نواقص مربوط به فرم های چاپی برگ های اسناد که شامل مواردی چون تاریخ گزارش، تاریخ واقعه، منبع، گیرنده و غیره می باشد؛
پ) توضیح برخی ابهامات در پاورقی هر سند؛
ت) بازنویسی تمام مطالب ذیل هر سند شامل امضا، مهر، بایگانی و تاریخ در قسمت پایین سند.
در تنظیم بخش علمی و پژوهشی نوشتار حاضر علاوه بر اطلاعات برگرفته از اسناد، اطلاعات تکمیلی دیگری نیز از خلال کتاب های خاطرات، مصاحبه ها و مقاله های مندرج در مجلات و روزنامه ها نیز استخراج گردید و در تدوین این بخش مورد استفاده قرارگرفت. در فصول پنجگانه مدخل پژوهشی تلاش گردیده است تا ضمن ارائه ی نمایی کلی از تاریخچه ی حسینیه ی ارشاد مهم ترین جریان ها و فعالیت های آن نشان داده شود.

در فصل اول زمینه های شکل گیری مؤسسه، بانیان آن، نحوه ی ساخت و بخش های فعال آن معرفی شده است.
فصل دوم به بررسی حضور استاد مطهری در حسینیه ی ارشاد اختصاص دارد و به سؤالاتی چون جایگاه شهید مطهری در حسینیه ی ارشاد و علل و نتایج خروج ایشان از مؤسسه پاسخ داده شده است.
فصل سوم به بررسی چگونگی حضور دکتر شریعتی در حسینیه ی ارشاد می پردازد.
فصل چهارم با عنوان «مخالفان حسینیه ی ارشاد» با دسته بندی این مخالفت ها به بررسی علل این مخالفت ها پرداخته و در فصل آخر سرانجام کار حسینیه ی ارشاد و نحوه ی تعطیلی این مرکز بررسی می شود.