ناگفته هایی از اسناد خطبه غدیر: پژوهشی در اسناد و مصادر خطابه ارزشمند پیامبر گرامی اسلام در روز غدیر خم

حدیث غدیر که تنها بخش کوتاهی از سخنان آن حضرت را در آن روز عظیم شامل می شود، مشتمل بر مهم ترین و اساسی ترین فراز این سخنرانی است. کتاب ناگفته هایی از اسناد خطبه غدیر از دو مقدمه «گونه های مختلف ضبط سخنان پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم در روز غدیر و اصل خطابه پیامبر در روز غدیر» و سه فصل «خطبه کوتاه غدیر، خطبه طولانی غدیر، خطبه متوسط غدیر» گردآوری شده است.

در این اثر پس از تمییز حدیث غدیر و خطبه غدیر از یکدیگر، در باب سیر انعکاس، اسناد، و راویان این خطبه شریف در میراث مکتوب اسلامی، به طور مبسوط و مطابق با مبانی رجالی مشهور فریقین، بحث شده است. نبود هیچ ضبطی از خطابه پیامبر در روز غدیر در پنج قرن نخست هجری، و نیز نبود هیچ سند معتبری از این خطبه شریف در مصادر فریقین، دو پندار ناصحیحی است که پاسخ آن در این اثر آمده است. نویسنده در مقدمه اول به «آشنایی اجمالی با حدیث غدیر، درآمدی بر خطبه غدیر» و در مقدمه دوم «امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیهماالسلام، امّ هانی بنت ابی طالب، عبدالله بن جعفر بن ابی طالب، ابورافع، ضمیرة الأسلمی، سعد بن ابی وقاص، ابوجنیده بن جندع، ابوهریرة، زید بن ارقم و براء بن عازب» پرداخته است.

در این کتاب پس از تمییز، حدیث غدیر و خطبه غدیر از یکدیگر، ابتدا حجم های مختلف مضبوط از خطبه غدیر تفکیک شده، و سپس در خصوص سیر انعکاس این خطبه در میراث مکتوب اسلامی، و نیز درباره اسناد و راویان آن به طور مبسوط و مطابق با مبانی نص گرایی، بحث گردیده است.

فصل اول شامل گفتارهای «خطبه کوتاه غدیر در منابع امامیه، خطبه کوتاه غدیر در منابع زیدیه، خطبه کوتاه غدیر در منابع مخالفان» است. در گفتار خطبه کوتاه غدیر در منابع زیدیه، آمده است: «در منابع زیدیه نیز جریان غدیر از دیرباز با بسامد چشمگیری، ضبط، تبیین و تشریح شده است. بنابر مدارک موجود، در مصادر زیدی خطبه پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله در روز غدیر را، نخستین بار، القاسم الرّسّی فرزند طباطبا از نوادگان امام مجتبی علیه السلام در کتابی به نام الکامل المنیر، آن را در اثبات ولایت و وصایت حضرت امیر علیه السلام و رد بر خوارج نگاشته است، ذکر کرده.

نسخه ای از این کتاب که در سال 1085 و در قالب 22 صفحه رحلی نگاشته شده، در موزه واتیکان روم نگهداری می شود. نگارنده در فصل دوم گفتارهای «گذری بر منابع موجود و غیر موجود خطبه طولانی غدیر، پژوهشی در اعتبار اسناد خطبه طولانی غدیر، پژوهشی در سند خطبه طولانی غدیر در التحصین بر پایه نظریه اطمینان، روضة الواعظین و خطبه طولانی غدیر، الإحتجاج و خطبه طولانی غدیر و الیقین و خطبه طولانی غدیر» را مورد بررسی قرار داده است.

در فصل دوم ابتدا در خصوص تمامی منابع موجود و غیر موجود مشتمل بر این خطبه طولانی غدیر به اختصار سخن گفته شده و سپس به تحقیق و تفحص در اسناد آن در منابع موجود پرداخته شده است.

در فصل سوم مطالبی در رابطه با گفتارهای «منابع و سند خطبه متوسط غدیر و نگاهی به متن خطبه متوسط غدیر» نگاشته شده است.